________________
જાવિધિઓ
નવમું: (૪૦) ઉપસંહાર
નિશ્ચયનયની દષ્ટિએ શુદ્ધ વેશ્યાથી અલંકૃત, મેહથી રહિત અને સ્વભાવમાં સ્થિર એ આત્મા એ જ ચારિત્ર છે અને વ્યવહારની દષ્ટિએ સંવરની કરણે તે ચારિત્ર છે. આ કારણે જ્યારે ઉત્કૃષ્ટ ત્યાગભાવનાથી કરવામાં આવે છે ત્યારે સર્વ વિરતિ કહેવાય છે અને સામાન્ય ત્યાગભાવનાથી કરવામાં આવે છે ત્યારે દેશવિરતિ કહેવાય છે. તેથી મુમુક્ષુ આત્માઓએ સંસારથી વિરક્ત બનીને સર્વવિરતિ ચારિત્રને અંગીકાર કર ઘટે છે અને તે ન જ બની શકે તે દેશવિરતિ ચારિત્રને ગ્રહણ કરવું ઘટે છે, પરંતુ ઉભય ચારિત્રથી રહિત રહીને મનુષ્ય ભવ હારી જ યોગ્ય નથી. શાસ્ત્રકારોને એ સ્પષ્ટ सामिप्राय छ , 'अगुणिस्स नत्थि मोक्खो नत्थि निव्वाणं અમોજવર !” “જેને ચારિત્રને ગુણ સ્પશેલ નથી તેને મેક્ષ નથી અને જેને મેક્ષ નથી તેને નિવણ નથી.” આ સાથે એ પણ યાદ રાખવું ઘટે છે કે–પિતાથી બને તેટલું ચારિત્રનું પાલન કરવું અને ન બને તેને માટે ભાવના રાખવી, તથા જેઓ ચારિત્રનું પાલન કરી રહ્યા છે તેમનું બહુમાન કરવું અને તેમના સત્સંગમાં આવી આત્મબલમાં વૃદ્ધિ કરવી, પણ ચારિત્રહીનની સેબતમાં આવી સ્વછંદચારી થવું નહિ.
ધમને સાર ચારિત્ર છે. ચારિત્રને સાર મેક્ષ છે.
