________________
ધમણ ગ્રંથમાળા
ક પર ઃ
: પુષ
મનુ મહારાજે મનુસ્મૃતિમાં ધર્મનાં દશ લક્ષણ્ણા આ
રીતે ખતાવેલાં છે;
46 धृतिः क्षमो यमोsस्तेयं, शौचमिन्द्रियनिग्रहः । धर्विद्या सत्यमक्रोधो, दशकं धर्मलक्षणम् ॥ "
(૧) ધૃતિ-સતાષ, ( ૨ ) ક્ષમા-ક્રોધનાં કારણેાની હાજરી કે ગેરહાજરીમાં સમભાવ ( ૩ ) ક્રમ-વિકારનાં કારણેા હાવા છતાં વિક્રિયાને પ્રાપ્ત થવું નહિ. (૪) અસ્તેય-ચારી કરવી નહિ. ( ૫ ) શૈાચ-અન્તઃકરણને પવિત્ર રાખવું. (૬) ઇન્દ્રિયનિગ્રહ-પાંચ ઇન્દ્રિયાને કાબૂમાં રાખવી. (૭) ધીશાસ્ત્ર, અનુભવ અને સંપ્રદાયમાં તત્ત્વનું ચિંતન કરવુ. ( ૮ ) વિદ્યા-આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું. ( ૯ ) સત્ય-જે વાત જેવી હોય તેવી જ બતાવવી, (૧૦) અક્રોધ-ક્રોધનુ ગમે તેવું કારણ મળે તે પણ ક્રેાધ ન કરવા.
સત્તર પ્રકારના સંયમ માટે કહ્યું છે કે
19
"पंच्चासवाविरमणं, पंचदियनिग्गहो कसायजओ । दंडतियस्स विरई, सत्तरसहा संजमो होइ ॥ પાંચ આસવે(પ્રાણાતિપાત, મૃષાવાદ, અદત્તાદાન, મૈથુન અને પરિગ્રહ )થી વિરમણુ, પાંચ ઇંદ્રિયાને નિગ્રહ, ચાર કષાયને જય અને મનડ, વચનદંડ તથા કાયદ ડથી વિરતિએ સત્તર પ્રકારના સયમ ડાય છે. (આમાંનાં કેટલાક ભેાની
