________________
ધમબોધ-ચંથમાળા : ૯ :
: પુષ્પ (૯) જડ વસ્તુઓ “મારી નથી.
મહના પરિબળને લીધે આપણે ત્રાંબા, જસત, રૂપ તથા સોનાના ચૈતન્યહીન ટુકડાઓને “મારા” માની લઈએ છીએ; હીરા, માણેક, નીલમ તથા મેતી જેવા નિર્જીવ પદાર્થોને “મારા” માની લઈએ છીએ અને ઈંટ, પત્થર, ચુના તથા લાકડાં–લેઢાનાં જડ મકાનેને પણ “મા” માની લઈએ છીએ; પણ એ વિચાર કરતા નથી કે જે વસ્તુઓ ચૈતન્યહીન છે, નિર્જીવ છે, જડ છે, તે મારી કેમ હોઈ શકે? શું બકરીનું બચ્ચું ઘોડાનું થાય છે? ઘોડાનું બચ્ચું ઊંટનું બચ્ચું થાય છે? કે ઊંટનું બચ્ચું હાથીની સંજ્ઞા ધારણ કરે છે? જે એને જવાબ નકારમાં હોય-નકારમાં જ હોય–તે પછી જડ વરતુઓને આત્માની માની લેવામાં કઈ બુદ્ધિમત્તા છે?
એટલે “જડ વસ્તુઓ “મારી નથી, પણ જ્ઞાન-દર્શનચારિત્ર-તપ મારાં છે” એ વિચાર સ્થિર થે ઘટે છે. (૧૦) સગપણુ–સંબંધે કાલ્પનિક છે.
મેહના પરિબળને લીધે, આપણે “મારી માતા” “મારા પિતા,” “મારી પત્ની, ” “માર યુ, “મારી પુત્રીઓ,”
મારાં કુટુંબીઓ,” “મારાં સ્વજને,” “મારાં સંબંધીઓ” એમ જુદાં જુદાં સગપણ સંબંધો માની લઈએ છીએ પણ તે વાસ્તવિક નથી. કારણ કે– " जणणी जायह जाया, जाया माया पिया य पुत्तो य। अणवत्था संसारे, कम्मवसा सव्वजीवाणं ॥"
