________________
પહેલું :
૧ ૪૯ :
ત્રણ મહાન તને જાતિ આર્ય. ૨ જેઓ જાતિથી શ્રેષ્ઠ હોય છે, તે જાતિ આર્ય કહેવાય છે. તેનાં નામે બૃહકલ્પસૂત્ર નામના પ્રાચીન જૈન ગ્રંથમાં નીચે મુજબ મળે છે.
“સંકટ્ટા ૨ વા, વિદ્યા વિરતિ ચ | हारिया तुंतुणा चेव छ एता इन्भजातिओ ॥"
અંબષ્ટ, કલિંદ, વૈદેહ, વિદકાતિ, હારિત અને તુંતુ એ છ ઇભ્ય જાતિઓ છે, અર્થાત્ જાતિવડે આર્ય ગણાય છે.
કુલ આર્ય. ૩ જેઓનું કુલ શ્રેષ્ઠ હોય છે, તે કુલ આર્ય કહેવાય છે. તેનાં નામે નીચે મુજબ હોવાનું સૂચન બૃહતકલ્પસૂત્રમાં મળે છે.
" उग्गा भोगा राइन्न-खत्तिया तह य णात कोरवा ।
इक्खागा विय छट्ठा, आरिया होइ नायबा ॥" ઉગ્ર, ભગ, રાજન્ય, ક્ષત્રિય, જ્ઞાન, કૌરવ અને ઈક્વાકુ એ છ કુલેને આર્ય જાણવા અર્થાત્ આ છ વંશના પુરુષો કુલની શ્રેષ્ઠતાને લીધે કુલ–આર્ય કહેવાય છે.
કર્મ આર્ય. ૪ જે માણસનું કર્મ એટલે આજીવિકા અંગેને ધંધે અલ્પ પાપવાળા હોય છે, તેઓ કર્મ આર્ય ગણાય છે. જેમકે વસ્ત્ર બનાવનારાઓ, સુતર કાંતનારાઓ, માટીનાં વાસણે બનાવનારાઓ, વેપાર કરનારાઓ, ખેતીવાડી કરનારાઓ, ગોપાલન કરનારાઓ વગેરે.
