________________
દરેક ક્ષેત્રમાં માનવીને વિકાસ, માનવીને માન આપવાથી થાય છે. માન માંગવાથી નહિં, પણ માન્ય પુરૂષને માન આપવાથી, તેમનું બહુમાન કરવાથી થાય છે. મા તે માંગવાની વસ્તુ જ નથી, આપવાની વસ્તુ છે.
પ્રભુની આકૃતિ મૂર્તિના દર્શનથી સાલેય મુક્તિ, પ્રભુના નામનું ગ્રહણ કરવાથી સામીપ્ય મુક્તિ, પ્રભુના આત્મદ્રવ્યના ચિંતનથી સારુખ્ય મુક્તિ અને પ્રભુના ભાવની સાથે તન્મય થવાથી આયુજ્ય મુક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે. એ ચારે પ્રકારની મુક્તિ “માન મુક્તિના પર્યાયરૂપ મુક્તિ છે.
પૂજ્યના નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવને ભક્તિપૂર્વક હૃદયમાં સ્થાન આપવાથી માનકષાયથી મુક્ત થવાય છે. માન મુક્તિથી અન્ય કષાયથી મુક્તિ સુલભ બને છે.
દાન પણ માન છેડવા માટે હોય તે જ ધર્મરૂપ બની શકે છેપ્રત્યેક ધર્મકિયા મુખ્યત્વે માનવને માનકષાય ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરવા માટે વિહિત છે.
માનનું ઘર મન છે, એ ઘરમાં પરમ માનનીય પરમાત્માને બહુમાનપૂર્વક પગલાં કરાવવાથી માન કે જે કષાયરૂપ હતું તેનું નમન દ્વારા ભક્તિમાં રૂપાંતર થઈ જાય છે.
નમે પણ એ જ સૂચવે છે, “ખ” પણ એ જ કહે છે કે, માન છેડે, સન્માન દે. મમી ત્યારે જ શકાય, જ્યારે માન–કષાય મેળ પડે હેય. એ મેળો ત્યારે પડે જ્યારે મહાપુરુષોને મન આપવામાં આપણે કટિબદ્ધ બનીએ. અનપેક્ષાનું અમૃત
૧૦૯
