________________
૯
પડાવશ્યક
આવશ્યક કિયાને મહિમા સમજવા માટે આથી વિશેષ પ્રમાણની કેઈ આવશ્યકતા નથી. તીર્થની આદિથી અંત સુધી નિરંતર કરવા ચગ્ય કિયા તરીકે એ ક્રિયા વિહિત થએલી છે.
સાધુ અને સાધ્વી સંઘ માટે જેમ એ કિયા ફરજીઆત છે, તેમ શ્રાવક અને શ્રાવિકા સંઘ માટે પણ એ અવશ્ય કરવા લાયક અનુષ્ઠાન તરીકે વિહિત થએલી છે. એ કિયા પ્રત્યે જેને આદર નથી, તેને મોક્ષમાર્ગ પ્રત્યે પણ આદર નથી.
રત્નત્રયી એ મોક્ષમાર્ગ છે. અને આવશ્યક ક્રિયા વિના એ રત્નત્રયીની શુદ્ધિ અને વૃદ્ધિ માટે જેમ આવશ્યક ક્રિયા આવશ્યક છે, તેમ રત્નત્રયીની પ્રાપ્તિ માટે પણ તે આવશ્યક છે.
આ કારણે રત્નત્રયીની શુદ્ધિના તેમ જ વૃદ્ધિના અથી પ્રત્યેક આત્મા માટે “પડાવશ્યક” એ આરાધનાને સૌથી મોટો અને જરૂર માગે છે. તેની જરા જેટલી પણ ઉપેક્ષા આરોધક ભાવની ઉપેક્ષામાં સિમીને જીવને સંસારમાં અધિક ફસાવે છે.
પ્રવૃત્તિ અને નિવૃત્તિ જૈન ધર્મ પ્રવૃત્તિ અને નિવૃત્તિ ઉભય માર્ગાવલંબી છે. જ્યાં સેવાવૃત્તિને પ્રસંગ છે, ત્યાં પ્રવૃત્તિમાર્ગ છે. જ્યાં ભગવૃત્તિને પ્રસંગ છે ત્યાં નિવૃત્તિમાર્ગ છે. બીજા પાસેથી પિતે સુવિધા ગ્રહણ કરવામાં પ્રવૃત્તિને આગળ કરવી અને બીજાને પોતાની સુવિધા અર્પણ કરવામાં નિવૃત્ત થવું – એ અનેકાંત અને અહિંસાનું વિકૃત સ્વરૂપ અને સ્પષ્ટભંગ છે.
