________________
૧૪૬
આરાધનાને માર્ગ સારા પશમવાળા જીવના લક્ષણ તરીકે અનુક્રમે માર્ગાનુસારિતા, સુરુચિતા, પ્રજ્ઞાપનાપ્રિયતા, ગુણરાગિતા, શક્યારંભિતા વગેરે ગણવેલ છે.
આવા સુલક્ષણ આરાધકને ભવભવાંતરનાં ચીકણાં કર્મો, આરાધનાના માર્ગથી ખસેડીને ઉન્માગે ઘસડી જાય છે, કારણ કે સંસારી જીવ ઉપર કની બહુલતા અને વિચિત્રતા અનેક પ્રકારની હોય છે.
દેશવિરતિ આદિ ચારિત્રની પ્રાપ્તિ થયા પછી અધ્યાત્મ આદિ પાંચ પ્રકારના ગેની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેમાં અધ્યાત્મગની વ્યાખ્યા નીચે મુજબ છે :
ઔચિત્યપૂર્વક આવ્રતાદિનું પાલન, શ્રી જિનેશ્વરદેવના વચન પ્રમાણે જીવાદિ પદાર્થોનું ચિંતન તથા પ્રાણ આદિને વિષે મૈત્રી આદિ ભાની પ્રધાનતા તેને અધ્યાત્મવિશારદ અધ્યાત્મયોગ કહે છે. ' અધ્યાત્મગના પ્રબળ પ્રભાવે જ્ઞાનાવરણીય આદિ કિલષ્ટ કર્મોની પ્રકૃતિઓને વિલય, વીર્યને ઉત્કર્ષ, ચિત્તની સમાધિ તથા શાશ્વતજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે.
અધ્યાત્મ એ અતિ દારૂણ મેહરૂપ વિષના વિકારનું નિવારણ કરનાર લેવાથી સાક્ષાત , સ્વાનુભવસિદ્ધ ગીઓનું અમૃત છે.
તત્વચિંતન, જપ, સ્વઔચિત્ય-આલેચન (પિતાની યોગ્યતાનું યથાર્થ અવેલેકન, ચૈત્યવંદન આદિ અનુષ્ઠાનરૂપ ધર્મમાં પ્રવર્તન વગેરે પણ અધ્યાત્મ છે. ઔચિત્યપૂર્વક અને મૈથ્યાદિભાવ સહિત થતું તેનું આરાધન, ભાવવિશુદ્ધિને હેતુ છે.
યેગ્યતાનું પર્યાલચન, પ્રશસ્તગમન, શુભ ભાષણ તથા નિષ્પાપ ચિંતન સ્વરૂપ મન-વચન-કાયાના વ્યાપારથી, લેકપ્રવાહથી તથા પ્રશસ્ત
શકુન, શબ્દ અને અન્ય નિમિત્તના અન્વેષણથી શકે છે. - એ રીતે કરેલું ધર્મ પ્રવર્તન એકાંત ફળને આપનારું થાય છે. ' કારણ કે તે શુભભાવપ્રચુર અને ધર્મ પ્રતિબંધયુક્ત હોય છે.
ઔચિત્યની યથાર્થ આલેચના વિના કરવામાં આવતાં ધર્માનુષ્ઠાનને
