________________
નવ તત્ત્વ
તથા અન્યત્ર મતાંતરે સાત તત્ત્વ પણ છે. કેમકે પુણ્ય અને પાપ એ બે તત્ત્વનો અંતરભાવ આશ્રવ તત્વમાંહે જ થાય છે, કારણ કે શુભ પ્રકૃતિકર્મ બંધ તે પુણ્ય અને અશુભ પ્રકૃતિકર્મબંધ તે પાપતત્ત્વ છે. માટે પુણ્ય પાપ રહિત સાત તત્ત્વ કહીએ. તેમજ વળી પાંચ તત્ત્વ પણ કહ્યાં છે. ઈત્યાદિક ઘણો વિસ્તાર વિશેષાવશ્યક તથા તત્ત્વાર્થ અને લોક પ્રકાશાદિ ગ્રંથો થકી જાણવો.
નવતત્ત્વના રૂપી અરૂપી ભેદોની સંખ્યાનો તથા હેય યાદિનો મંત્ર નીચે પ્રમાણે છે. જોય તો નવે તત્ત્વ છે. અંક | નામ | રૂપી ભેદ | અરૂપી ભેદ | હેય જોયાદિ
જીવ
૧૪
સિદ્ધ
જોય
અજીવ
૧૦
શેય
૪૨
ઉપાદેય; હેય હેય
પુણ્ય ! ૪૨ પાપ | ૮૨ આશ્રવ | ૪૨ સંવર | ૦ નિર્જરા | 0 બંધ
0 | 0 | 2 | 3
હેય
ઉપાદેય
| ૧૨
ઉપાદેય
હેય
* |
મોક્ષ
ઉપાદેય
0
જોય =જાણવા યોગ્ય, હેય = છોડવા યોગ્ય, ઉપાદેય = આદરવા યોગ્ય.
