________________
-
ખંડ પહેલો-પ્રકરણ ૩.
છે તે હું સહન કરીશ ! ભલે લોકો મને તે કારણે અશક્ત અને નબળા કહે, પણ મને ખાત્રી છે કે દુનિયામાં સર્વે વસ્તુઓ ધનથી મેળવી શકાય એમ છે, પણ આવા પરાક્રમી ભાઈ કદી પણ મળી શકશે નહીં.” , ભરત રાજાનાં વચન એક ભાઈને છાજતાં અને એક પ્રાકમી નરને માન આપનાર અને સત્યની કદર બુજનાર હતા. તેમનું દરેકે દરેક વચન સત્યની કદર બુજનાર હતું. તેમનું દરેકે દરેક વચન સત્યથી ભરપુર અને ઈ પણ માણસને “સારો દાખલો બેસાડનારું હતું. પણ દુનિયા જુદી જ રીતે ચાલે છે-દુનિયામાં હંમેશાં સત્ય કરતાં અસત્યજ જ્યાં ત્યાં વધુ જોવામાં આવે છે–સસલાને કચડી નાખનાર હાથી બહુજ બહાદુર કહેવાય છે–દુનિયામાં હજારની લાંચ ખાનાર, ગરીબોને કનડનાર, રાંડીરાંડોના પૈસા ખાનાર, આ પણે માન પામતા જોઈએ છીએ-સત્યતાથી વર્તનાર આપણે ઘણી વખત દુઃખી થતો જોઈએ છીએ, -સત્યતાનું જોર કેટલીક વખત અસત્યતાના હુમલા આગળ ટકતું નથી જ, તે આપણે અનુભવીએ છી. એ-અન્ન અને દાંતને વેર છતાં પોતાનું સત્ય જાળવનાર માણસની આપણે હાંસી થતી જોઈએ છીએ-સારે કે માઠે રસ્તે પોતાની જાહેર જલાલી અને ઐશ્વર્યતામાં વધારો કરનાર પૂજાય છે-ગરીબ પણ સત્યવાન કરતાં પૈસાદાર અને અનીતિવાન હજારે દોસ્ત અને કબીલો મેળવવા શક્તિવાન થાય છે-સાધારણ માણસોમાં જ્યારે આમ માલમ પડે છે, ત્યારે રાજાઓની દરબારમાં પણ એવા જ ભાણ નજરે પડે એમાં શું નવાઈ દુનિયાની માયા હમેશાં ટકશે ને કદી નાશ નહીં થશે એવું તેઓ માનીને ખાટાં કર્મો કરે તેમાં શું નવાઈ ? આજની ચડતીમાં કાલની પડતીને વિચાર ન આવે તેમાં શું નવાઈ ! ભરતરાજા જેવા બળવાન રાજાના મિ, પ્રધાન અને સેનાપતિઓ પણ પોતાના રાજયલોભમાં વધારો કરેને ગમે તે ભેગે પિતાના લાભને પણ વધારો કરે, તેમાં શું નવાઈ? ભરત રાજાએ છ ખંડ સાંધ્યા પણ પોતાના ભાઈને નમાવ્યો નહિ, તે રાજાની સાથે પ્રજાની પણ આબરૂ જાય એમ ધારી તેઓ રાજાને ચઢાવી, ભાઈઓ ભાઇને લડાવી, પોતાનો લાભ સાચવે, તેમાં શું નવાઈ ?
બાહુબળાએ ભરત રાજાનું અપમાન કર્યું હતું, તે મોટું અપમાન હતું એમ કહી, ભરત રાજાના સેનાપતિ સુષેણે તેમને સમજાવ્યા ને રાજા, વાજાં ને વાંદરાં” એ કહેવત છેડા વખતમાં ખરી પડી,