________________
૧૪૮*
દુનિયાને સાથી પ્રાચિન ધર્મ વળી જો કોઈનું ખૂન એક માણસ કરે છે તે સંબંધમાં વિચાર કરીએ, તો પ્રશ્ન ઉઠે છે કે એ ખૂન કરનારે કેની પ્રેરણાથી ખુન કર્યું? જો એમ માનીએ કે, તેણે પોતાની બુદ્ધિની પ્રેરણાથી ખુન કર્યું. તે નિમિત્તથીજ એ પરિણામ આવ્યું અને તેથી ઈશ્વર શિક્ષા કરે છે, એમ માનવું ભૂલ ભરેલું સમજાય છે.
વળી એમ માનીએ કે, ઈશ્વરની પ્રેરણાથી એક માણસે બીજાનું ખન કર્યું, તે તેમાં પણ દોષ આવે છે કેમકે, તેથી તે ઈશ્વરે જે કામ કરાવ્યું તે માટે તેજ અન્યાયી ઠરે, અને તેથી તે કોઈને શિક્ષા કરી શકે નહિ.
આથી પણ ઈશ્વર સૃષ્ટિકતો સિદ્ધ થતા નથી. (૧૫) ઈશ્વર સ્વભાવથીજ રાગી, દ્વેષી અને સર્વ છે, એમ મા
નવાથી પણ ઇશ્વર જગતકર્તા સિદધ થતા નથી. સ્વભાવમાં કઈ તર્ક થઈ શક્તા ન હોવાથી, જો કોઈ એમ કહે કે ઈશ્વર સ્વભાવથીજ રાગી, દેવી અને સર્વજ્ઞ છે અને તેથી, તે સર્વે જગતની માયા રચી કોઈને નર્કમાં નાંખે છે, કોઈને તિર્યંચનીમાં નાખે છે. કેઈને મનુષ્ય બનાવે છે, કોઈને સ્વર્ગમાં ઉત્પન્ન કરે છે, અને જ્યારે તે જીવ નાચે છે કુદે છે રડે છે વગેરે કામ કરે છે ત્યારે ઈશ્વર પોતાની રચેલી માયાનો તમાશે જુવે છે, તો તેમાં પણ દુષણ આવે છે કેમકે પેહલે તો તેથી ઇશ્વર નિર્દય સાબીત થાય છે.
વળી ઈશ્વર સ્વભાવથીજ રાગ અને દ્વેષી છે એમ માનીએ, તે કોઈ એમ પણ કહેશે કે, આપણી પાસે આ ત્રાંધ છે તે જગતનો રચનાર છે અને તેને સ્વભાવજ એવો છે, કે જગત રચીને રાગ દ્વેષવાળા થઈ વાઘ બની થાય છે. આ રીતે માનવાથી દરેક ચીજ જગતની કર્તા ચણાવી શકાશે, અને તેમાં ખરો ઈશ્વર કહે તે માલમ પડશે નહિ.
