________________
આત્મા દુઃખ ભોગવવાનો કામી નથી, તથાપિ જીવ દુઃખને આશ્રિત કેમ થાય છે?
ઉત્તર૦ કર્મો જડ છતાં દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ અને ભવ આદિની સામગ્રીની તથા પ્રકારની અનિવાર્ય શક્તિથી પ્રેરાઈને સ્વકર્તા–આત્માને બળાત્કારે દુઃખ દે છે.
જેમકે અન્ન જડ હોવા છતાં શરીરમાં કફ, પિત્ત અને વાયુ આદિના વિકારે કરે છે: ઔષધ, વિષ, ભસ્મ, પાર વિગેરે, પોતપોતાને પરિણામકાળે સુખ-દુઃખાનુભવ કરાવે છે: સ્ત્રીએ કરેલે પુરૂષને સંગ કાળે પુત્રને પ્રસવે છે: ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારના રોગ, શીતળા, ઓરી, અછબડા, ક્ષય, પક્ષાઘાત,
અર્ધાગ, શીતાંગ, મોતીઓ વિગેરે પોતપોતાના કાળે પરિપાક પામે છે: પિત્તજવર ૧૦ દિવસ, કફવર ૧૨ દિવસ, વાતવર ૭ દિવસ, ત્રિદોષજવર ૧૫ દિવસ રહે છે અને પછી ચાલ્યા જાય છે: તેમ કર્મ પણ જડ હોવા છતાં તેના કાળે ફળ ચખાડે છે.
પ્રશ્નઆ જન્મમાં કરેલાં બધાં કર્મ આ જન્મમાં જ કેમ ફળ આપતાં નથી ?
ઉત્તર૦ કર્મ ચાર પ્રકારે ફળ આપે છે.
૧–આ જન્મમાં કરેલું આ જન્મમાં જ ઉદય આવે છે. જેમકે–સિદ્ધ, સાધુ અગર રાજ પ્રમુખને કરેલું દાન યા ચેરી વિગેરે આ ભવમાં જ ફળે છે.
૨-આ જન્મમાં કરેલું આવતા જન્મમાં ફળ આપે છે. જેમકે–સતીનું સતીત્વ, શૂરાનું શૌર્ય, મુનિઓનો તપ-સંયમ અથવા અભક્ષ્યનું ભક્ષણ, અપેયનું પાન ઈત્યાદિ.
