________________
પ્રાર્થના
નામના એક ચેાથી જ જાતના ભાષાના પ્રકાર છે અનેતેના આધારે જ સામાન્ય જગતના સઘળા વ્યવહાર ચાલે છે. ‘તું આવ, જો’–‘તારે અમૂક કરવું જોઈએ, અમૂક ન કરવું જોઈ એ’-‘હું તારા ઉપકારી છું, તું મારેા ઉપકાર્ય છે’-એ વિગેરે ભાષાના સઘળા પ્રકારેા સત્ય, અસત્ય કે સત્યાસત્યના મિશ્રણ રૂપ નથી, તેા પણુ વ્યવહાર ચલાવવા માટેનાં અનન્ય સાધન છે. એ જાતિના વાક્યપ્રયાગેા વિના કાઇ પણ પ્રકારના વ્યવહાર ચાલવા સર્વથા અશકય છે, તેથી તેને પણ ભાષામાં પ્રધાન સ્થાન આપવામાં આવેલું છે. ‘પિતા પુત્રના ઉપકારી છે’— એ વાત સત્ય નથી, કારણ કે-પુત્રનું પુણ્ય છે, ત્યાંસુધી જ પિતા તેના ઉપર ઉપકાર કરે છે: તેમ અસત્ય પણુ નથી, કારણ કે—બાલ્યકાળથી પુત્રનું પાલન તેના માતાપિતા દ્વારાએ જ થાય છે : સત્યાસત્ય પણ નથી, કારણુ કે–ઉપરોક્ત સત્યઅસત્ય ઉભયથી ભિન્ન છે. માટે ‘પિતા પુત્રના ઉપકારી છે’-એ વાત માત્ર વ્યવહારથી સત્ય છે, એમ કહેવું એજ ચેાગ્ય છે અને એ વ્યવહાર સારા જગતે સ્વીકારેલા છે.
૧૩૧
એજ ન્યાયે શ્રીવીતરાગ પણ ભક્તને કર્મક્ષય કે મુક્તિ આપે છે, એ વાત સત્ય નથી, કારણ કે–ભક્ત પેાતાની ચેાગ્યતા અને પ્રયત્નથી જ તેને સંપાદન કરે છે : અસત્ય પણ નથી, કારણ કે–ાગ્યતા અને પ્રયત્ન હેાવા છતાં વીતરાગના અવલખન વિના મુક્તિ રૂપી કાર્ય સિદ્ધ થતું નથી : સત્યાસત્ય પણ નથી, કારણ કે—સત્ય અને અસત્ય ઉભયમાં નથી. ત્યારે તેને પણ એક વ્યવહારભાષાના જ પ્રયાગ માનવા જોઇએ, કે જેને શાસ્ત્રોમાં ‘અન્નત્યાનૢા' એવા નામથી સમાયેલી છે. એ ‘ સદસ્યામૃષા' ભાષા સાચી કે
૧૧
