________________
વાળાએ
કે સુજ્ઞ મા
સાધન તરી
૪૮
જીવનનું ધ્યેય પ્રતિજ્ઞા અંગીકાર કરે છે. આ રીતે સિદ્ધ ભગવંતે અરિહતેને પણ માનનીય છે, તે છઘ માટે (અપૂર્ણ જ્ઞાનવાળાઓ માટે) કહેવું જ શું?
તાત્પર્ય કે સુજ્ઞ મનુષ્ય મુક્તિ મેક્ષ કે પરમપદને અંતિમ ધ્યેય માનીને તેના એક સાધન તરીકે ધર્મારાધનને પિતાનું તાત્કાલિક ધ્યેય બનાવવાનું છે. ૧૧–ધ્યેયની પ્રાપ્તિ ક્યારે થાય?
ધ્યેયની પ્રાપ્તિ થાય ત્યારે સિદ્ધિ કે સફળતા સાંપડી ગણાય છે. આ સિદ્ધિ માટે જૈન મહર્ષિઓએ પ્રણિધાન, પ્રવૃત્તિ અને વિનય એ ત્રણ ઉપાયે દર્શાવેલા છે. તેમાં પ્રણિધાનને અર્થ છે ધ્યેય પ્રત્યેની એકાગ્રતા, પ્રવૃત્તિને અર્થ છે ધ્યેયને અનુસરતા કાર્યને આરંભ અને વિનજયને. અર્થ છે, તેમાં આવતાં વિદને જિતવાની હિંમત. . ધ્યેયની એકાગ્રતા એટલે દયેયનું ચિંતન, ધ્યેયની વારંવાર વિચારણા. “મારે કવિ થવું છે એ વિચાર વારંવાર કરનાર આખરે કવિ થઈ શકે છે. “મારે વક્તા થવું છે એ વિચાર વારંવાર કરનાર આખરે વક્તા થઈ શકે છે. એ જ રીતે કલાકાર, વ્યાપારી, સમાજસેવક, દેશનેતા કે સાધુતાને નિરંતર વિચાર કરનાર છેવટે તે તે અવસ્થા પામી શકે છે. એનાં ઉદાહરણેને જગમાં તેટે નથી. પરંતુ આપણું કમનશીબી એ છે કે આપણે જીવનનું ધ્યેય જ સમજ્યા નથી. એ સમજાય પણ શી રીતે? જીવનની ચાલુ ઘરેડમાં એવા અટવાઈ ગયા છીએ કે આ દિવસ ધમાલમાં જ વ્યતીત થાય છે અને કદી શેડો સમય મળે તે તેમાં
