________________
જ
જીવનનું ધ્યેય
ડહાપણભરેલા વ્યવહાર શી રીતે કહેવા ? મૃત્યુ ડાળા ફાડે છે ત્યાં તમારા ટાંટિયા ઢીલા પડી જાય છે અને થરથર ધ્રુજવા લાગે છે. પણ એ દ્રવ્યમૃત્યુ છે; જ્યારે ધ્યેયહીન થઈને જીવન જીવવું અને તેમાં મલિન વિચારશનું સેવન કરવું એ ભાવમૃત્યુ છે. આ ભાવમૃત્યુનું પરિણામ ઘણું ભયંકર છે. છતાં તમે એમાં ક્ષણે ક્ષણે કેમ રાચી રહ્યા છે ? કેટલાક કહે છે કે તમે માક્ષ માક્ષ શું કરે છે ? એતા એક જાતની નિષ્ક્રિય અવસ્થા છે, તેથી એમાં કાઈ જાતનું સુખ મળી શકે નહિ. માટે અમને આ જીવનમાં સુવર્ણ, સુરા અને સુંદરીના ઉપભેાગ કરી લેવા દો. આ શબ્દો જેને કવિ, લેખક કે સાહિત્યકાર કહી શકાય એવા મનુષ્યા ઉચ્ચારી રહ્યા છે, એટલે તેમને જણાવવા ઇચ્છીએ છીએ કે ધમાર્ગનું અંતિમ ધ્યેય સિદ્ધાવસ્થા છે.
આ અવસ્થામાં જે નિરતિશય સુખ રહેલું છે, તેની વાસ્તવિક કલ્પના કેવળ બુધ્ધિથી આવી શકે તેમ નથી. જેમ કૂવામાં રહેલા દેડકા ગમે તેટલા પ્રયત્ન કરવા છતાં મહાસાગરની વિશાળતાને કલ્પી શકતા નથી, જેમ એક અરણ્યવાસી બહુ બહુ પ્રયત્ન કરવા છતાં સંસ્કૃત સમાજનાં સુખ-સાધનાની કલ્પના કરી શકતા નથી, અથવા તા નિત્ય . કાંગ, કેદ્રવા કે કુશકાનુ ભાજન કરનારા દરિદ્ર પુરુષ ગમે તેટલી કલ્પનાએ દોડાવવા છતાં ચક્રવતીનાં લેાજનના વાસ્તવિક ખ્યાલ લાવી શકતા નથી, તેમ વિષયની આકાંક્ષાથી ઉત્પન્ન થતાં સુખરૂપી ખાઞાચિયામાં ડૂબેલા જીવા સિદ્ધા વસ્થાની સુખસંપત્તિના ખ્યાલ કરી શકતા નથી. આ
ܢ
