________________
૧૨
જીવનનું ધ્યેય
ટેકે છે. ભારતનું કઈ પણ આસ્તિક દર્શન એવું નથી કે જે આ સિદ્ધાંતને માન્ય રાખતું ન હોય. થિયોસેફીના પ્રખર પ્રચારક ડે. એની બેસન્ટ રીઈન્કારનેશન (Reincarnation) નામનું એક સુંદર પુસ્તક પ્રકટ કરીને પુનજન્મ નહિ માનનારાઓની ભ્રમણું ભાંગી નાખી છે.
આ જગતમાં એવા અનેક મનુષ્ય જોવામાં આવ્યા છે કે જે પિતાને પૂર્વભવ કહી શકે અને તેમાં શી શી ઘટનાઓ બની હતી, તેનું આબાદ વર્ણન કરી શકે. વર્તમાનકાળમાં પણ આવા પુરુષોનાં વર્ણન સમયે સમયે વર્તમાનપત્રોમાં છપાતા રહે છે અને તેમાંના કેટલાંક વર્ણને આમારા જોવામાં આવ્યા છે.
આત્મા આ રીતે પુનર્જન્મ શા માટે ધારણ કરે છે?” તેને ઉત્તર એ છે કે તેણે ભૂતકાળમાં તેમ જ વર્તન માનકાળમાં જે જે કર્મો કર્યા છે, તેનું ફળ ભેગવવાનું બાકી રહેલું હોવાથી તેને આ રીતે પુનર્જન્મ ધારણ કરે પડે છે અને ચાર ગતિ તથા ચોરાશી લાખ જીવનિરૂપ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરવું પડે છે. આ રીતે સંસારમાં પરિભ્રમણ કરી રહેલા આત્માઓને સંસારી કહેવામાં આવે છે.
અહીં કર્મ શબ્દથી કિયા નહિ પણ જડ એવા પુદુગલની એક પ્રકારની વણ સમજવાની છે કે જે મિથ્યાત્વ વગેરે કારણેને લીધે જીવ વડે ગ્રહણ કરાય છે.
આ કર્મમાં જે આત્માના જ્ઞાનગુણનું આવરણ કરે છે, તેને જ્ઞાનાવરણીય કર્મ કહેવાય છે, જે આત્માના દર્શન ગુણનું આવરણ કરે છે તેને દર્શનાવરણીય કર્મ કહેવાય છે;
