________________
જીવન અંગે જૈન ધર્મનું દષ્ટબિંદિ આવે, તેની પહેલાં શું હતું? એ પ્રશ્ન ઊભો જ રહેશે અને ભૂતકાલમાં કઈ પણ વખતે જીવન એકાએક શરુ થઈ ગયું એમ માનવું એ કારણકાર્યના સ્થાપિત નિયમને સ્પષ્ટ ભંગ છે; એટલે એ જીવનની આદિ નથી, એમ માનવું જ ઉચિત છે. જેમણે સમયની મર્યાદા બાંધીને જીવનની શરૂઆત સમજાવવાના પ્રયાસો કર્યા છે, તેમને પણ મૂળ તત્વ અનાદિ જ લેવું પડ્યું છે, તે જીવનને પિતાને જ અનાદિ શા માટે ન માનવું?
જેમ જીવનને પ્રવાહ ભૂતકાળમાંથી વર્તમાનકાળમાં આવ્યું, તેમ વર્તમાનકાળમાંથી ભવિષ્યકાળમાં જાય છે અને મૃત્યુ પછી પણ તે ચાલુ જ રહે છે, એટલે મૃત્યુ એ અવસ્થાનું રૂપાંતર માત્ર છે, જીવનને અંત નથી.
ભગવદ્ગીતાને નિમ્ન શ્લોક પણ આ મતને પુષ્ટિ આપે છેઃ
वासांसि जीर्णानि यथा विहाय, नवानि गृहणाति नरोऽपराणि । तथा शरीराणि विहाय जीर्णान्यन्यानि संयाति नवानि देही॥
જેમ મનુષ્ય જૂનાં વસ્ત્ર ત્યજી નવાં વસ્ત્રો ધારણ કરે છે, તેમ દેહધારી આત્મા જૂનાં શરીરે ત્યજી બીજાં નવાં. શરીર ધારણ કરે છે.” તાત્પર્ય કે તેમાં જીવનને જે મૂળ પ્રવાહ છે તે બીજા સ્વરૂપે ચાલુ રહે છે.
આ સિદ્ધાંતને “પુનર્જન્મને સિદ્ધાંત' કહેવામાં આવે છે અને તેને શ્રુતિ, યુક્તિ તથા અનુભૂતિ એ ત્રણેને પ્રબળ.
