________________
(૦૪) સિવાય કાંઈ થતું નથી. કોઈ મને સુખ કે દુઃખ આપી શકે જ નહિ. મેં પહેલાં કેઈને દુઃખ કે સુખ આપ્યાં છે તેને બદલે અત્યારે મને આ મનુષ્યો દ્વારા મળે છે. આ મનુષ્ય ખરી રીતે મને સુખ દુઃખ આપતાં જ નથી. તે તે બિચારા એક નિમિત્ત માત્ર છે. ખરી રીતે તે તે જાણતાં કે અજાણતાં, આ જન્મમાં કે અન્યજન્મમાં કરેલા મારા કર્મને બદલે છે, અને તે તે ગમે ત્યારે અને ગમે તે દ્વારા મારે ભેગવવાને છે, તે કર્મનો ઉદય અત્યારે મારી અનુકુળ જાગૃતદશામાં આવી ગયું છે તે ખાતર મારે પરમાત્માને ઉપકાર માનવાનું છે. કારણ અજાગૃત અવસ્થામાં તે દુખ ને આવ્યાં હેત તે તેને અનુભવ કરતાં અજ્ઞાનદશામાં અભિમાને કરી રાગદ્વેષ કરવા અનેક નવીન કર્મ, હું ઉપાર્જન કરત માટે જે થાય તે પ્ય થાય છે, આગળ વધવા માટે થાય છે.
વળી તે આ દુખ આપનાર ઉપર જરા પણ ખેદ કે ક્રોધ કરવાનેજ નહિ. તેમને બદલે લેવાને કે વાળવાને જ નહિ. તે સમ્યગદષ્ટિ હેવાથી એમ વિચાર કરી શકે છે કે, મને દુઃખ આપનાર મારા કર્મો જ છે, મારી સત્તામાં આ કર્મો નજ, હોત તે મને દુઃખ કેણ આપી શકે તેમ છે ? અને જો તેવાં કર્મ કર્યા સિવાય પણ દુઃખ સુખ ભેગવતાં હોય તે, આ દુનિયાની વ્યવસ્થા જ અવ્યવસ્થિત થઈ પડે. કોઈ કર્મ કરે અને બીજે કર્મ ભોગવે, એમ થાય છે કે સુખી કે કર્મમુક્ત થઈ શિકે જ નહિ. તેમ થતું નથી, માટે જે કામ કરે તેજ ભગવે આ નિયમ બરાબર રીતે સર્વને લાગુ પડે છે. ખરે ગુનેગાર હું છું. જે અજ્ઞાન દશામાં મેહભાવે, અભિમાનવડે, મેં કર્મ બાંધ્યા છે તે મારેજ ભેગવવાં જોઈએ. જે મારા કરેલા શુભકમને ભેગવવાને મારો અધિકાર છે તે પછી દુઃખને ભેગવવામાં બીજાનો અધિકાર શા માટે હેઈ શકે? જે સુખ મારાં
