________________
થવા તેમજ પરિણામે દીર્ઘકાળ પર્યત દુઃખમય સંસારનું પરિભ્રમણ ચાલુ રહ્યું હોય એવા આત્માઓની જીવનકથાઓ એ વિરાધક ધર્મ કથાનુગ કહેવાય છે. ૮. જીવન–ઘડતરમાં ધર્મકથાનુગ એ દીવાદાંડી
અનંતકાળથી ચાલુ રહેલા વિરાધક ભાવમાંથી ભવ્ય જીવને આરાધક ભાવના પવિત્ર સ્થળે પહોંચવા માટે આ ઉભય પ્રકારને ધર્મકથાનુગ દીવાદાંડીની ગરજ સારે છે. જીવનઘડતર કરવામાં ધર્મકથાનુગનો જે અમૂલ્ય ફાળે છે, એટલે બીજા કેઈ અનુગને ફાળે નથી, એમ કહેવું એ અતિશયોક્તિ નથી. સમરાદિત્યચરિત્ર વગેરે ધર્મકથાના ગ્રન્થનું વાચન કિંવા શ્રવણ જ્યારે ચાલતું હોય ત્યારે ગમે તેવા આત્માને પ્રાયઃ એક વાર તો વૈરાગ્યભાવ અવશ્ય પ્રગટ થાય છે. મા ખમણને પારણે ઘરના આંગણે પધારેલા પવિત્ર નિગ્રંથ અણગારના પાત્રમાં ઘણું ઘણું મુશ્કેલીથી તૈયાર કરેલી ખીરની આખી થાળી મુનિગુણની અનમેદના સાથે વહરાવનાર શાલિભદ્રજીના પૂર્વભવને પ્રસંગ મેહમાયાથી ભરેલા આત્માને સુપાત્ર દાનની ઉચ્ચ ભાવના એકવાર તે અવશ્ય પ્રગટ કરે છે. એ જ પ્રમાણે મહાસતી સીતાજી, સુભદ્રા તેમજ કલાવતી અને સુદર્શન શેઠના પવિત્ર શીલની રક્ષાના પ્રસંગે, સ્કંદ પરિવ્રાજક અને ધના કાકંદી વગેરે મહામુનિવરોના તપની પરાકાષ્ઠાના પ્રસંગે તેમજ એક અવસરના ઉગ્રપાપી દઢપ્રહારી અને ચિલાતીપુત્ર વગેરે ઉચ્ચ આત્માઓની વિશુદ્ધવિશુદ્ધતર ભાવનાના પ્રસંગે