________________
હીં કારકલ્પતરુ છે અને શ્રી જિનભદ્રગણિક્ષમાશ્રમણે ધ્યાનશતકનું મંગલાચરણ કરતાં ચરમ તી કર શ્રી મહાવીર સ્વામીને ચેાગીશ્વર તરીકે વંદના કરી છે. આ રીતે બીજા પણ અનેક આચાર્યોએ શ્રી જિનેશ્વરદેવાને યાગકુશલ, ચેાગપાર'ગત, ચેાગીન્દ્ર વગેરે નામેાથી સોધ્યા છે, એટલે યોગસાધના કે ચેાગાભ્યાસ એ જૈન જીવનનું એક મહત્ત્વપૂર્ણ અંગ છે, એમાં કાઈ શકા નથી.
ચાગના મૂળ અર્થ જોડાણ છે, એટલે જે ક્રિયા કે જે ધર્મ વ્યાપાર મનુષ્યને પરમાત્મપદનુ જોડાણ કરી આપે, તેને ચેાગ સમજવાના છે. કાયાને આસનથી સ્થિર કરવી, વાણીને મૌન વડે સ્થિર કરવી અને ચિત્તવૃત્તિને ધ્યાન વડે સ્થિર કરવી, એ આ ચે!ગનું મુખ્ય સ્વરૂપ છે અને તે ઝાળેળ મોળ જ્ઞાળ વગેરે આ વચનાથી વ્યક્ત થાય છે.
ચતુર્થાંશપૂ ધર શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામી મહાપ્રાણધ્યાનની સિદ્ધિ માટે નેપાળની તળેટીમાં રહ્યા હતા, એ હકીકત શાસ્ત્રોમાં સ્પષ્ટાક્ષરે નોંધાયેલી છે. વળી શ્રી હરિભદ્રસૂરિ, શ્રી હેમચ'દ્રાચાય વગે૨ે મહાપુરુષાએ યોગના વિષયમાં સ્વતંત્ર ગ્રંથેાની રચના કરી છે, તે એમ બતાવે છે કે જૈન ધર્મ યાગને ખૂબ મહત્ત્વ આપનારો છે અને તેના વડે જીવનનું અંતિમ લક્ષ્ય સાધી શકાય છે, એમ માનનારા છે.
જૈન શાસ્ત્રોમાં તથા જૈન સાહિત્યમાં અનેક સ્થળે
