________________
હકાર-તત્ત્વ-વિમર્શ
૨૯૫ - અવ્યક્ત શક્તિ પ્રગટ થાય છે, તેમાં બીજાક્ષરની પંચમહાભૂતથી યુક્ત રચના ખાસ કારણભૂત છે. જેમકેજે બિંદુ હોય છે, તે આકાશ કહેવાય છે. ચંદ્રરેખા હેય છે, તેને વાયુ કહે છે. શિરોરેખા અગ્નિરૂપ છે. અક્ષરના આકારને જળ અને તેના આધારસ્થાનને પૃથ્વી કહે છે. આ પંચમહાભૂતથી ઘડાયેલા મંત્રબીજમાં ચેતનાશક્તિ હેય તે સ્વાભાવિક જ છે. , બીજમંત્રની ઉપાસના
તંત્રના જુદા-જુદા અંગોમાં એક અંગ છે દેવતા, જે મંત્રનું સ્વરૂપ છે. એટલે જે મંત્રની ઉપાસના કરવી હોય, તેની દેવતાનું સ્વરૂપ પણ જાણવું જરૂરી છે. કોઈ પણ મંત્ર કે બીજમંત્રની દેવતા માટે એ જરૂરી નથી કે તેનું એક જ સ્વરૂપ હોય. સૂક્ષ્મ રીતે દેવતાનાં સ્વરૂપે પણ બદલાય છે અને જેમ શિવ રુદ્રરૂપ હોય છે, તે જ. શંકરરૂપ પણ થાય છે અથવા તે વિઘુમાં મૂળરૂપમાં જે શક્તિ હોય છે, તે જ કારખાનામાં યંત્રો ચલાવવા. માટે, ઘરમાં રસેડા, પ્રકાશ કે બીજાં કાર્યો માટે, અને બીજા સ્થળે ભિન્ન-ભિન્ન કાર્યો માટે વપરાય છેતેમજ સાધક જે દૃષ્ટિથી આરાધના કરે છે, તેને તે તે રૂપમાં તે દેવતા સિદ્ધ થાય છે. સત્ત્વગુણ–પ્રધાન બની તે દેવતા રક્ષણ કરે છે, રજોગુણબહુલ બની સૂજન કરે છે અને તમે ગુણાવિષ્ટ બની વિનાશલીલા દર્શાવે છે. એટલે આ, બધું ઉપાસકની ભાવનાને અવલંબે છે. બીજમંત્રની ઉપર
