________________
હોકાર–તત્ત્વ વિમશ
લે. ડા. દેવ ત્રિપાઠી
એમ. એ. ( સંસ્કૃતહીદી) પીએચ. ડી. સાહિત્ય–સાંખ્યયાણાચાય દિલ્હી.
♦ મંત્ર અને વિજ્ઞાન
મત્ર પૂર્ણ રીતે સૂક્ષ્મ વડે સ્થૂલ ઉપર નિયંત્રણ કરનારું તત્ત્વ છે, માનવાના વિરાટ્ન સક્રિય રાખવાની પદ્ધતિ છે, પિ’ડમાં બ્રહ્માંડ જોવાની દૃષ્ટિ છે અને પ્રકૃતિને વશમાં કરવાની એક અચૂક શક્તિ છે. આજે ભૌતિક વિજ્ઞાનની પ્રતિષ્ઠાના કારણે ભૌતિક વસ્તુ સસુલભ અની છે, પરંતુ તેના લીધે માનવ ત ના આશ્રય લઇ મહારની ભાંજગડમાં ગૂચાયેલે છે. ભૌતિકવિજ્ઞાન તક સંગત તથ્યાને જ સ્વીકારે છે, તેથી વિજ્ઞાનની સામે આધ્યાત્મિક માન્યતાનું કાંઇ મૂલ્ય નથી, કેમકે તે તની નહિ પણ વિશ્વાસની ભૂમિકા પર ઉછરે છે. બુદ્ધિ એક મહાન્ જ્ઞાનકેન્દ્ર છે, પણ તેનું કામ નિય ંત્રણ નથી; નિયંત્રણ àા શક્તિપુંજ મન જ કરે છે. એટલે મનના ઉદ્દાત્ત વિશ્વાસ
