________________
૧૯૮
હીં કારક૫તરુ જેટલે મહિમા ગાઈએ, તેટલે ઓછો જ છે, છતાં આરાધકોને તેને ખ્યાલ આવે, તે માટે કપકાર અહીં તેની મહિમાસૂચક કેટલીક વસ્તુઓ રજૂ કરે છે, તે આપણે ક્રમશઃ જોઈ લઈએ.
જૈન ધર્મના મંતવ્ય અનુસાર કાલ અનાદિ છે. આ અનાદિ કાલનો પ્રવાહ કાલચકો વડે નિર્માણ થાય છે, એટલે કે એક કાલચક પૂરું થાય છે અને બીજું કાલચક શરૂ થાય છે. આમ એક પછી એક કાલચકો આવતાં જ જાય છે અને તે અનંત ભૂતકાળમાં ભળતાં જાય છે.
એક કાલચક ઘણા લાંબા સમયનું બને છે. તેમાં ઉત્સર્પિણી કાલ અને અવસર્પિણી કાલ એવા બે ભાગે હોય છે. ઉત્સર્પિણી કાલમાં વસ્તુના રસ-કસનું ઉત્સર્પણ થાય છે, એટલે કે તે ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ કે વિકાસ પામતા રહે છે અને અવસર્પિણી કાલમાં વસ્તુના રસ-કસ આદિનું અવસર્ષણ થાય છે, એટલે કે તે ઉત્તરોત્તર ઘટતા જાય છે. આ બંને કાલના છ-છ પેટા વિભાગે છે, તેને છે આરા કહેવામાં આવે છે.
હાલ અવસર્પિણી કાલને પાંચમે આરો ચાલી રહ્યો છે, પણ જ્યારે ત્રીજે આરો થડે બાકી રહ્યો હતો, ત્યારે આ ભરતક્ષેત્રમાં શ્રી ઋષભદેવ નામે પ્રથમ તીર્થકર થયા. તેમણે લોકોને સર્વ પ્રકારનો વ્યવહાર શીખો તથા ધર્મની શિક્ષા આપી. તે પછી ચોથા આરાના છેડા
