________________
આરાધનાનાં મુખ્ય અંગે
તે પછી ઊલટા કમે-- લલાટે શ્યામવર્ણને ધ્રા છે, એમ ચિંતવવું મુખમાં નીલવર્ણને રવી છે, હૃદયમાં રક્તવર્ણન ૩ છે, નાભિમાં વેતવણને " છે, અને પગમાં પીતવર્ણને ક્ષિ છે,
આમાં ક્ષિ એ પૃથ્વીબીજ છે, તેનું પીળાવણે ચિંતવન કરવાથી પૃથ્વીભૂતની શુદ્ધિ થાય છે. એ જલબીજ છે, તેનું વેતવણે ધ્યાન કરવાથી જલભૂતની શુદ્ધિ થાય છે. ૩ એ અગ્નિબીજ છે, તેનું રક્તવણે ચિંતવન કરવાથી અગ્નિભૂતની શુદ્ધિ થાય છે. તેવા એ વાયુબીજ છે, તેનું નીલવણે ચિંતવન કરવાથી વાયુભૂતની શુદ્ધિ થાય છે અને દા એ આકાશબીજ છે, તેનું મેઘધનુષ્યના જેવાં રંગે ચિંતન કરવાથી આકાશભૂતની શુદ્ધિ થાય છે.
અન્ય દેશનીઓમાં ભૂતશુદ્ધિ માટે વિશિષ્ટ પ્રકારની માંત્રિક ક્રિયા છે, તે જિજ્ઞાસુઓએ જરૂર જાણી લેવી. મંત્રદિવાકરના દશમા પ્રકરણમાં તે સંબંધી અમે વિસ્તૃત વર્ણન કરેલું છે.
ભૂતશુદ્ધિ પછી પ્રાણાયામ કરવો જરૂરી છે. તેથી મનને થિર કરવામાં મદદ મળે છે. પ્રારંભમાં પ્રાણાયામની પાંચ આવૃત્તિ કરવી અને તેને ધીમે ધીમે વધારીને સેળ સુધી પહોંચવું.
