________________
૭૮
હોંકારકલ્પતરુ મંત્રશાસ્ત્રમાં સગુરુનાં લક્ષણે અનેક રીતે બતાવ્યાં છે. તેને સાર એ છે કે જે શાંત હોય, દાંત હોય, શુદ્ધાચારવાળો અને સુપ્રતિષ્ઠિત હોય, બાહ્ય-અત્યંતર શુદ્ધિવાળો અને સુબુદ્ધિમાન હોય, વળી ધ્યાનનિષ્ઠ અને મંત્રતંત્ર-વિશારદ હોય, તેને સદ્ગુરુ જાણવા.
સદ્દગુરુ શુભ દિવસે, શુભ મુહુર્ત શિષ્યને મંત્રનો - ઉપદેશ કરે છે, એટલે કે તેને વિધિપૂર્વક જમણા કાનમાં કહે છે અને શિષ્ય-આરાધકે તેને શ્રદ્ધા-ભકિત-બહુમાન પૂર્વક ધારી લેવાનું હોય છે.
જે ગુરુ વિશિષ્ટ જ્ઞાની હોય, તે મંત્ર શિષ્યને અનુકૂળ આવશે, તે વિચાર કરતાં જ જાણી લે છે, અન્યથા શાસ્ત્રોએ તે માટે નિર્ણત કહેલી અકડમચક, અણધન. ચક્ર આદિ કેટલીક પદ્ધતિઓને આશ્રય લે છે. આ - બાબતમાં ગુરુને નિર્ણય એ જ છેવટનો નિર્ણય ગણાય છે અને શિષ્ય તેને અનન્ય નિષ્ઠાથી અમલ કરવાનો હોય છે. કોઈ વાર ગુરુએ આપેલ મંત્ર વિચિત્ર લાગે, તે પણ શિષ્ય તેના વિષે શંકા ઉઠાવવી નહિ, કારણ કે તેની પાછળ મોટું રહસ્ય હોય છે.
એક ગુરુએ કઈ ભદ્રિક આરાધકને “મા રુષ મા તુષ” એ ષડક્ષરમંત્ર આપ્યું, પણ તે બોલતાં ભૂલ્યા અને “માષતુષ માષતુષ” એ રીતે મંત્રજપ કરવા લાગ્યું. પરંતુ તેને ગુરુવચનમાં અનન્યશ્રદ્ધા હતી અને તેને ભાવ
