________________
૪૮
જગતશાહ ચાલ્યો આવ્યો હતો ! ભાઈબંધને મળવાનું આ સ્થાન હતું. ને એને ધપે મારનાર હતું પરભુ ગોરને ચેખડ.
કંથકોટ ગામમાં એકંદર આવડત ગમે એટલી હાય, પણ વિદ્યા તે એકંદરે કાંઈ ખાસ ગણનાપાત્ર નહોતી. પણ જે કાંઈ હતી તેમાં પરભુ ગોરનું નામ પહેલું નહિ તે પહેલાની આસપાસ તે મુકાતું. હા, ક્યારેક ભાલ ને નળકાંઠાના વિસ્તારમાંથી હેમપ્રભસૂરિ આવતા, તે ક્યારેક જેને કોઈ નક્કી નિવાસ નહોતે એવા મુનિ પરમદેવ પણ આવતા, અને ત્યારે કથકેટ વિદ્યાની પ્રભાથી જાણે ઊગતા સૂર્યની સેનેરી આભાથી દીપતું. પણ એ પરિભ્રમણશીલ અને ચોમાસાની વાદળીની જેમ અજાણ્યા આવી ચડતા મુનિએ સિવાય કંથકોટ ગામમાં જાગીરદારથી માંડીને તે દૂદાના બાપ હરિયા ઢેઢ સુધીના બધાય એકમતે કબૂલ કરતા કે પરભુ ગોર એ ભારે વિદ્વાન બ્રાહ્મણ છે.
પરભુ ગેરને મન જે બ્રાહ્મણ ચેખડ ન હોય એ બ્રાહ્મણ જ નહિ. પરભુ ગોરને પાંચ સે ડગલાં દૂરથી પણ બ્રાહ્મણ તરીકે ઓળખી કઢાય એવાં બ્રાહ્મણનાં લક્ષણ ચાર : માથે મૂડોસૂરજના તાપમાં ચશ્યક એવો; શિર પણ ચોટલી; અંગે ઉઘાડો ને ઉપર જનોઈ; ગોઠણ સુધી પહોંચતું પોતિયું ને નીચે પગ ઉઘાડા. આમ આભથી તે પાતાળ સુધી બ્રાહ્મણ બે વાત રાખે નહિ ને બે વાત ખાસ રાખેઃ ન રાખે માથે કાંઈ શિરછત્ર, કે ન રાખે પગમાં ઉપાન, કે કાંટારખાં, ખાસ રાખે માથે શિખા ને અંગે ઉપવીત. આમ જે ચારખંડો હોય એ જ બ્રાહ્મણ, બાકી બધા લેટમાગી. એટલે પરભુ ગોરના દીકરાનું નામ તે હતું સમજી, પણ એને ઘરમાં સૌ લાડમાં, અભિમાનમાં, હુલામણે ખંડાના નામે બોલાવતા ! ત્યારથી સમજી નામ કોઈને યાદ ના રહ્યું, કેમ કે ઘરનું હુલામણું નામ તે બહારનું બોલાવણું થઈ ગયું. બ્રાહ્મણત્વનાં આ ચાર પ્રગટ લક્ષણો સિવાય ખંડાને પૂરપાધરે એક લેક પણ નહોતા આવડત. ને એ ઘેર જાય ત્યારે ચોખડાની મા એને રોજ ચોટલીબળ નવરાવીને જ ઘરમાં પગ મૂકવા દેતી. એટલે
