________________
૧૪
જગતશાહ
સિવાય કચ્છ ઉપર ઝાઝું ધ્યાન આપ્યું ન હતું. એક ા નપાણિયા મુલક, વરસાદ થાય નહીં અને રેતી પણ ધણી : આને લીધે એ એટલું તો કંગાળ હતું કે જાણે એની ગરીબીને દયાપાત્ર ગણીને એના ઉપર આક્રમણ કરવાને કાઈ ફુરસદ જ મેળવતું ન હતું !
સુલતાન મે જીદ્દીન, સુલતાન ગુલામ કુત્તુન્નુદ્દીન, સુલતાન ઇલ્તમશ, સુલતાન નાસિરૂદ્દીન, સુલતાન અલબનમાંથી કાઈ ને ગુજરાતની વાડી મૂકીને કચ્છનું વેરાન પસંદ ન હતું.
માળવાનાં સૈન્યા ગુજરાતમાં એક વખત ત્રણ વરસ તે ખીજી વખત બે વરસ સુધી સતત ઘૂમ્યાં હતાં. એમણે પણ કચ્છને લૂંટવા માટે અયેાગ્ય ગણ્યું હતું ! દેવગિરિના રાજા આખું ગુજરાત ખૂંદી ગયા, તાપણુ કચ્છને એણે ગણનામાં જ લીધું ન હતું !
આપણા કથાકાળના અરસામાં જ એક તરફ સિંધમાંથી ને ખીજી તરફ મારવાડમાંથી એ કામેા કચ્છમાં આવીઃ કાઠી અને ગાહિલ. અને ધણું કરીને જેઠવાએ પણ આ જ ગાળામાં કચ્છમાં આવ્યા હશે. આ ત્રણેય હિજરતી ક્રામામાંથી એકેયને કચ્છમાં વસવાટ કરવા જેવું લાગ્યું નહતું, એટલે એ કામે કાઠિયાવાડમાં ઊતરી ગઈ.
એટલે આપણા ચરિત્રનાયકના જીવનની પરમેાસ્થ્ય પરાકાષ્ઠાના ઇતિહાસપ્રસિદ્ધ કાળને નજરમાં રાખીને એના જીવનકાળના જે અંદાજ આપણે સ્વીકાર્યાં છે એ ગાળામાં—
ગુજરાત ઉપર સાત પરદેશી ચઢાઈ આ થઈ હતી. એમાંથી તુરુષ્કાનાં સૈન્ય ગુજરાતમાં બે વર્ષ સુધી રહ્યાં. માળવાનાં સૈન્ય પહેલાં ત્રણ વરસ પાકાં ને છેલ્લાં બે વરસ પાકાં ને વચગાળાનાં ત્રણ વર્ષ કાચાં-પાકાં એમ સતત આઠ વર્ષ રહ્યાં.
દેવગિરિનાં સૈન્ય ત્રણ વખત આવ્યાં. એમાં બે વખત લાટ ઉપર, ને એક વખત ા દક્ષિણમાંથી પેસીને સીધા ઉત્તર સરહદ સુધી
