________________
૧૫૮
જગતશાહ
એટલે શંખ અને સાદિકે મળીને દરિયાલાલની પીઠ ઉપરથી સંઘારનું બીજમાત્ર સાફ કરી નાખવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી.
સારાયે ગુજરાતમાં, સારાયે દક્ષિણાપથમાં અને સારાયે શ્રીવિજયરાજ્યમાં શંખના નામથી ઓળખાતા સંગ્રામ સોલંકી એના કાળમાં ભારે કાબેલ વહાણવટી હતો. યવનાચાર્ય નામના એક સમર્થ ખગોળશાસ્ત્રીનું યવનજાતક એને કંઠસ્થ હતું. વહાણની બાંધણી અને એક એક બાંધણીની એક એક ખાસિયત એ જાણકાર હતા. ગુજરાતમાં સોલંકીઓને સૂરજ મહારાજા કુમારપાળના અવસાન પછી અસ્તાચલ તરફ નમતો થયા હતાં. મહારાજા અજયપાળનું શાસન લાંબું ચાલ્યું હેત તે કદાચ એની અસ્તાચલ તરફની ગતિ થંભી ગઈ હેત; પરંતુ ગુજરાતના દુદેવ વશાત અજયપાળનું અકાળ કોત થયું. એમનાં રાજરાણીએ–ગોમાંતકના પરમર્દી રાજાની રાજકન્યા મહારાણી નાયકાદેવીએ-ઇતિહાસની એક પળ માટે આભને થોભ દીધો ખરો, પણ પછી તે સેલંકીને સૂરજ ભારે વેગથી અસ્ત પામે. રહી માત્ર સંધ્યાકાળની આભા, પછી તે એ આભાયે વીખરાઈ ગઈ ને રાત્રી આવી પહોંચી ! . એ કાળે ભરૂચમાં–લાટમાં સોલંકીઓને દુર્ગપાળ હતે શંખ એટલે કે સંગ્રામ સોલંકી.ને સમય સાધીને શંખે ગુજરાતનું આધિપત્ય દૂર કર્યું હતું, માળવાનું સ્વીકાર્યું હતું.
એને પ્રાણથી પ્યાર મિત્ર હત ખંભાતનો સીદી સાદીક. એ બનેએ મળીને દરિયાને વેપાર ખીલવવા તજવીજે કરી. ને એ તજવીજમાં પહેલી તજવીજ હતી સંઘારને નામશેષ કરવાની. જ્યાં સુધી ઓખામંડળ ને નાઘેરના કાંઠા ઉપર સંધારાને મેર હોય ત્યાં સુધી હેરમુજ, અરબ ને અજમ સાથે ભરૂચને વેપાર જામી શકે નહીં, ચાલી શકે નહિ.
બાપડો ચાવડે સંધાર! કાળની બદલાયેલી કરવટની એને
