________________
શ્રીચંદ્ર કેવલીનો રાસ
પ્રિય બોલે પણ પ્રિય નવિ કરે, ઘરે કોપ પ્રચાર; શઠ નાયક તે જાણીએ, એહવો ઘણો પ્રચાર. ૪ આપ અપરાધ ન જાણતો, અજ્ઞાને કૃત કર્મ; અપમાન્યો પણ તેહવો, તે ઘીઠો અકુશળ કર્મ. ૫ ઇત્યાદિક ભેદે ઘણા, નાયક ભેદ વિચાર; વર્ણભેદથી જાણીએ, ચાર ચોક સોળ સાર. ૬ હવે સ્વામી રસ કેટલા, કહે નવ ૨સ સંસાર; શૃંગાર હાસ્ય ને વી૨ રસ, કરુણ અદ્ભુત ભય ભાર. ૭ રૌદ્ર બીભત્સ ને શાંત રસ, એ વળી ત્રિવિધ સંભાર; સ્થાપી સાત્ત્વિક સંચારિયા, ભાવે અનેક પ્રકાર. ૮ હવે એ નવ રસનાં લક્ષણ કહે છે—
૧૯૨
૧
દંપતી રાગે નીપજે, તે શૃંગાર ૬ પ્રકાર; સંયોગ ને વિયોગથી, સકળ જંતુ વિસ્તાર. ૯ તે પ્રચ્છન્નાપ્રચ્છન્નથી, તેહના બહુ વિસ્તાર; હાસ્ય સહજ નિમિત્તથી, દુવિધ ભેદ સુવિચાર. ૧૦ દાન ધર્મ રણ ભેદથી, ઉત્સાહે હોયે ઘીર; કરુણા પણ શૃંગારથી, ભેદ હોયે કૃતવીર. ૧૧ અંગાવેશ ચેષ્ટા થકી, રૌદ્ર બીભત્સ વિશેષ; ભાતિ સકળથી નીપજે, ૨સ ભયાનક દેખ. ૧૨
યત:
પૂરવ સકળ રસ પુષ્ટતા, આપ ગુણે જે તુષ્ટ; તે નવમો વર શાંત ૨સ, તેહને કીજે પુષ્ટ. ૧૩ – सम्यक्ज्ञान समुच्छान, शांतो निःस्पृह नायकः रागद्वेषपरित्यागा, च्छांतो रस उदाहृतः १ રાગ દ્વેષકો લેશ નહીં, સભ્યજ્ઞાન ગુણધામ; આપસ્વભાવે મગ્નતા, અનુભવ શાંત ઇતિ નામ. ૧૪ કાવ્યપ્રકાશ અલંકારમેં, એહના છે વિસ્તાર; તેહથી સઘળા જાણજો, જ્ઞાનવિમળ મતિ ઘાર. ૧૫
૧. બે
―
