________________
[ ૧૭ ] એનાથી વધુ બળવાન વાસુદેવ, એની રાજદ્ધિ સામે રણે ચડે. વાસુદેવ-પ્રતિવાસુદેવ વચ્ચે ખૂનખાર જંગ જામે. આમા અંતે વાસુદેવ વિજયી બને અને પ્રતિવાસુદેવનું રૌદ્રધ્યાન એને નારકના દ્વારે ઘસડી જાય!
ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવ હતા. એના ઓરમાન–ભ ઈ અચળ બલદેવ હતા. આ વખતે પ્રતિવાસુદેવ રીકે અશ્વગ્રીવની આણ તપતી હતી. વાસુદેવબલદેવ ના પિતા ખુદ પ્રજાપતિ-રાજવી અલ્પગ્રીવના તાબેદાર હતા.
અશ્વગ્રીવ રત્નપુરનો રાજા હતો. એની ઉંચ ઈ પ્રભાવશાળી હતી. એનું આયુષ્ય વિરાટ હતું. યુદ્ધ-ચાત્રા દરમિયાન ત્રિખંડ–ભરત પર એની વિજય-ઝંડી ફરકી ઉઠી હતી. વિદ્યાધરની બે શ્રેણીઓના અધિપતિએને એણે નમાવ્યા હતા. માગધ, વરદામ ને પ્રભાસ-તીર્થ એની ઝંડી નીચે હતું. કુલ સોળ હજાર મુકુટ-બદ્ધ રાજાઓ એની આજ્ઞામાં હતા.
અગિયારમાં તીર્થપતિ થનાર શ્રેયાંસ-નાથ પ્રભુને આ કાળ હતે. વાસુદેવ, બલદેવ અને પ્રતિવાસુદેવના પાત્રે આ ટાણે જમીને જોદ્ધા બની ચૂકયા હતા. રાજદરબારના વૈભવી નાચ-ગાન વચ્ચે સહુને સમય પસાર થઈ રહ્યો હતે. પટ નંબર ૧૬
પ્રજાપતિનું સાચું નામ તે રિપુ-પ્રતિશત્રુ હતું. પણ એમ જીવનમાં બનેલાં, સનસનાટો-ભર્યા એક બનાવે, એમને પ્રજા પતિ નામ અપાવ્યું હતું.
આ બનાવની વિગત કંઈક આવી હતી. અચલ અને મૃગાવતી ભાઈ-બહેન હતા. ભદ્રા નામની રાજકુમારી સાથે થયેલાં લગ્નની ફલશ્રુતિ તરીકે, અચલ ને મૃગાવતીનો જન્મ થયે. મૃગાવતીનું રૂપ અજોડ તે હતું જ. એમાં વળી એના દેહ પર યૌવનના વસંતવૈભવ વેરાય. પિતા રિપુ-પ્રતિશત્રુની આંખમાં વાસનાને વિકાર ડોકાઈ આવ્યા. એને થયું પુત્રી મૃગાવતી પર માલિકી તે મારી જ
