________________
૬૯
પ્રદેશને વસ્તુ માનવાથી તેનાથી અર્થ ક્રિયા=કાર્ય થઈ શકતી નથી. કેમ કે પટના કોઈ પણ એક તંતુથી પટનું કાર્ય થઈ શકતું નથી. તેથી સમગ્ર જીવ પ્રદેશોમાં જ જીવ છે એવું ભગવાનનું વચન તું સ્વીકાર કર.”
આ પ્રમાણે ગુરુએ તેને ઘણી રીતે સમજાવ્યો તો પણ તે કદાગ્રહીએ પોતાના કુમત તજ્યો નહીં. ત્યારે ગુરુએ કાયોત્સર્ગ પૂર્વક તે તિષ્યગુપ્તને સમુદાયથી બહિષ્કૃત કર્યો. એટલે તે પૃથ્વી ૫૨ ભ્રમણ કરતો ઘણા લોકોને ભરમાવવા લાગ્યો. એક વાર તે તિષ્યગુપ્ત ફરતાં ફરતાં આમલકલ્પા નગરીમાં આવ્યો. ત્યાં આમ્રશાલ નામના વનમાં પરિવાર સહિત રહ્યો. તે નગરીમાં મિત્રશ્રી નામે ઉત્તમ શ્રાવક રહેતો હતો. તેણે તિષ્યગુપ્તને આવેલો જાણી બીજા શ્રાવકોની સાથે ત્યાં જઈ વિધિપૂર્વક તેને વંદના કરી. તે નિર્ભવ છે એમ જાણવા છતાં પણ તેની પાસે તે દેશના સાંભળવા બેઠા. તેણે પણ પોતાનો મત પ્રકાશિત કર્યો. તે સાંભળી સમય આવે આમને બોધ ક૨શું. એમ વિચારી તે વખતે તેની સાથે તેણે વાદ કર્યો નહીં. અને એ જ રીતે હંમેશાં તેની પાસે જવા લાગ્યા. એકદા પોતાને ઘેર કોઈ મોટો જમણવાર હતો. તે દિવસે મિત્રશ્રી શ્રાવક તિષ્યગુપ્તને ઘેર લાવવા ઉદ્યાનમાં ગયો. અને તેને કહ્યું કે—‘‘આજે તો આપ જાતે જ મારે ઘરે પધારી મારું ઘર પવિત્ર કરો.'' એમ કહી પરિવાર સહિત તેમને પોતાને ઘેર તેડી લાવ્યો. પછી તે શ્રાવકે ખાજાં, ખાંડ, મોદક વગેરેના મોટા થાળ ભરી તેની પાસે મૂક્યા. તેમાંથી ખાજાનો એક તલના દાણા જેટલો અંશ તેના પાત્રમાં વહોરાવ્યો, મોદકનો પણ તેટલા જ અંશ વહોરાવ્યો, એ જ રીતે દાળ, ભાત, શાક, ઘી વગેરે સર્વ વસ્તુનો એક એક અંશ વહોરાવ્યો, વસ્ત્રમાંથી પણ એક તંતુ કાઢી તેને આપ્યો. પછી તેણે પોતાના ઘરના સર્વ માણસોને કહ્યું કે—‘‘તમો સર્વે આ ગુરુને વંદન કરો. આજે આપણે ગુરુને ઉત્તમ વસ્તુ વહોરાવી કૃતાર્થ થયા છીએ.” એમ બોલતા તેણે ગુરુને વંદના કરી. તે જોઈ શિષ્ય સહિત તિષ્યગુપ્તે વિલક્ષ થઈને કહ્યું કે—‘‘હે શ્રાવક ! આવી રીતે અમારું અપમાન કેમ કરો છો ?’’ શ્રાવકે કહ્યું– “મેં આપનું અપમાન ક્યાં કર્યું ? સર્વ વસ્તુઓના છેલ્લા પ્રદેશો મેં આપને આપ્યા છે અને તમારા મતમાં એક છેલ્લો અવયવ જ અવયવી કહેવાય છે, આ તમારો મત જો સત્ય હોય તો તમારું કાંઈ પણ અપમાન મેં કર્યું નથી.