________________
સુરાધમ સંગમક ત્યારથી જ સૌધર્મ દેવલોકનાં તમામ દેવ અને દેવીઓના આનંદ અને ઉત્સાહ ભાંગીને ભુક્કો થઈ ગયા હતા. ત્યારથી ગીત-ગાન બંધ પડી ગયાં હતાં. ત્યારથી વાર્તા–વિનોદની મધુરી પળે વિરામ પામી ગઈ હતી. ત્યારથી અંગની સજાવટ અને રંગની મિલાવટે સ્થિગિત થઈ ગઈ હતી.
સૌધર્મેન્દ્ર તે સૌથી વધુ આઘાત, વ્યથા અને ઉદ્વેગ અનુભવતા હતા. કેમકે તેમના મુખે કુપાત્રની સમક્ષ થઈ ગયેલી ગુણજનની પ્રશંસાનું જ આ પરિણામ આવ્યું હતું. ધારત તે એક જ પળમાં ભરતક્ષેત્રમાં આવીને ચમચમતે તમારો મારીને સંગમકને ધરતી ઉપર ઢાળી દઈને શમણુર્યને આપત્તિમાંથી મુક્ત કરી શકત; પણ તેમ કરવામાં એક વધુ મોટી આપત્તિનું આગમન થતું હતું. સંગમકને બચાવ કરવા માટે કહેવા મળી જતું હતું કે, તમે વચ્ચે પડયા માટે પેલે શ્રમણકીટ જીવતે રહી ગયે! અન્યથા હું તેની કાયાના અને સવના કુરકુચા ઉડાવીને જ જંપત.”
નાલાયક માણસ પોતાની લાયકાતને આ રીતે જાહેર કરી શકે એ સૌધર્મેન્દ્રને ખૂબ અસહ્ય બાબત જણાતી હતી, તેથી જ તેમણે તે મુકાબલે થવા દીધે.
બેશક, સંગમકને ઘેર પરાજય થયું. એના અહંકારના ચૂરેચૂરા થઈ ગયા. શમણાર્થને જ વિજય જાહેર થયે. પરંતુ સૌધર્મેન્દ્ર આવા વિજયને ગર્વ લઈ શકે તેમ ન હતું. આ વિજય તો તેમને પરાજયની પળે કરતાં ય વધુ વસમો લાગે હતું. તેમનું મન પ્રત્યેક પળે રડતું હતું. સૌધર્મ સભામાં કયારેક બેસતા, ક્યારેક આંટા મારતા, ક્યારેક મૂઠી વાળતા, ક્યારેક દાંત કચકચાવતા. સૌધર્મેન્દ્ર ભરતક્ષેત્રમાં સંગમક દ્વારા સજાતી પ્રભુની ત્રાસમય અવસ્થાઓને જોઈને જીવલેણ આઘાતે અનુભવતા હતા. એમની વ્યથા એવી પરાકાષ્ટાએ પહોંચી ગઈ હતી કે તેઓ લગભગ અવાક્ બની ગયા હતા. એમનું મન
