________________
८ मत्स्य-गलागल રસ્તે નેપોલિયન આવ્યો, કેસર આવ્યો, હિટલર આવ્યું, જે આવે, હજીય ન જાણે કણ કણ આવશે! મેદાન જાગતું છે! સંહારક શક્તિની ઘોર ઉપાસના ત્યાં ચાલી રહી છે. એટમ બોમ ને હાઈડ્રોજન બોમ પાછળ રાષ્ટ્ર ધુમ પૈસા ખર્ચી રહ્યાં છે ! ૪૦ બેમ એક અબજ માનવીને સંહારી શકે, એટલી શોધ થઈ ચૂકી છે. એક જ બોમ જગતને હતું-ન હતું કરી શકે–તેવી આસુરી સાધનાની સિદ્ધિ પાછળ જગતનાં રાષ્ટ્રની મબલખ સંપત્તિ ખર્ચાઈ રહી છે. - આ તે થઈ રાજકીય બાબતે. પણ પ્રકૃતિના કાનૂન મુજંબ માણસ પહેલાં મન-ચિત્તમાં લડાઈનાં બીજ રોપે છે; બાહ્ય યુદ્ધ તો એની ફલશ્રુતિ માત્ર છે. આજે સામાજિક, નૈતિક ને ધાર્મિક રીતે માણસનું કેટલું પતન થયું છે ! આજની રીતે આ દુનિયા આગળ વધતી રહી તો–મને લાગે છે કે એટમ બેબિ વધુ નજીક આવતાં વાર નહીં લાગે. પ્રેમનું નામ નહિ, સત્ય પર ઇતબાર નહિ, પડોશીધર્મને છાટો નહિ, ઉદારતા ને મહાનુભાવતા તે ન જાણે ક્યાંય અલોપ થઈ ! અહમ સહુને માથે ચઢી બેઠું છે. વાસના, વિલાસ ને વૈભવની છડેચોક અહીં પૂજા થાય છે. પુરુષ નિર્બળ બન્યો છે. સ્ત્રી સૌંદર્યની પૂતળી બની છે. શંકર-પાર્વતી જેવાં યુગલેની કલ્પના લગભગ અશકય બની છે. વજન બ્રહ્મચર્ય ને આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ લગભગ લુપ્ત બન્યાં છે. નરોત્તમોને જન્માવવા માટે ભૂમિ હવે જાણે નિર્બળ બની રહી છે. - વાદ ને પક્ષ તે તોબા બન્યા છે. ચૂંટણી, મત ને અધિકારની દુનિયા તો અંધારી બની છે. ભોળા લેકને ભમાવવા જાતજાતના અખતરા અજમાવાય છે. વર્તમાનપત્રોએ પણ એમાં સૂરમાં સૂર પુરાવ્યો છે. અને આ બધુય છત–આમાંનું કશું આપણે ન આચરતા હાઈ એ તેમ–ડોળઘાલુની રીતે આપણે વતીએ છીએ. વિશ્વબંધુત્વની વાતો કરનાર પ્રાંત-બંધુત્વના પંકમાં જ ખૂલ્યો હોય છે; ને પ્રાંતબંધુત્વનો નાદ ગજવનારા પિતાની કેમ, એમાં પિતાની જ્ઞાતિ, એમાં, પિતાનો કિરકે, એમાં પિતાને વંશને જ શ્રેષ્ઠ માનતા હોય છે,
