________________
૪: મત્સ્ય–ગલાગલ
રોગ્ય ધ્વજા આપી અર્ધ કટિવજ બનાવ્યો હતો. પણ એ પછી તે, એણે જોતજોતામાં એટલે નફે ક્ય, કે મહારાજ વત્સરાજને બીજે દરબાર ભરાય એટલી જ વાર એને સુવર્ણધ્વજા મેળવી કોટિધ્વજ જાહેર થવાની હતી.
વિલેચનની શાખ પ્રામાણિક વેપારી તરીકેની હતી. એની આંટ જબરી હતી. એને ત્યાંથી વહેરેલા માલ માટે કદી દાદ-ફરિયાદ ન આવતી. એ હતો પણ ચેખાબોલે. ગ્રાહકના મેઢા પર જ એ પોતાના માલની ખેડખાંપણ કહી
તે અને છેવટે કહે કે “શ્રીમાન, પશુ અને સ્ત્રીનાં રૂપરંગ જેવા કરતાં, જરા એની જાત-જાત જુએ. જે ઢાર અને સ્ત્રી સારાં પગલાનાં હોય તે નિકાલ કરી દે. એમાં બે-ચાર ભાષા સુવર્ણ લાભ સારો નહિ. તમે માનશે નહિ, શ્રીમાન ! પણ લક્ષણશાસ્ત્ર મારે મેઢે છે. રેખાશાસ્ત્રમાં તે કૅઈ પંડિત સાથે વાદમાં ન હારું. અરે, લાંબી ટૂંકી વાત શું કામ કરવી? આપણા સેનાપતિ શૂલપાણિજી, બે વર્ષ પહેલાં એક દાસી ખરીદવા આવેલા. કહે, વિલોચના તે જ જોઈ તપાસીને આપ; તારા પર ભરુસો છે! શ્રીમાન, પેટછૂટી વાત કહું છું, વેપારમાં તે વિશ્વાસુને જ ઠગાય ! પણ હું તે વેપારી નથી. મેં એક એવી સુલક્ષણ દાસી આપી, કે ચાર વર્ષમાં તે સાત ભવનું ધન કમાયા અને મહારાજ શતાનિક આજ એમની આંખે જ દેખે છે. અને પેલી ત્રણ ટકાની દાસી રાણી બની બેઠી, ને એયને રાજમહેલમાં અમનચમન ઉડાવે.”
વિલોચન ભારે વાચાળ! જે તમે જરા મન બતાવે,
