________________
મરીને માળ લેવાની રીત : ૨૯૩ પણ માન્યતા ને વાસ્તવિકતા વચ્ચે ઘણે ફેર હતા. ધન, સત્તા, શક્તિ ને સંપત્તિ–જેને સંસાર સુખનું કારણ માનતા–એના જ કારણે રાજા પ્રદ્યોત દુ:ખી દુ:ખી હતો. ધન વધ્યું એમ તૃષ્ણ વધતી ચાલી હતી. ભરેલી તિજોરી એને સદા અધૂરી જ લાગ્યા કરતી. સત્તા વધી એમ પિતાની સીમાભૂમિ નાની લાગવા માંડી હતી. શક્તિ વધી એમ શત્રુતા પણ વધતી ચાલી હતી. એટલે રેશમના કીડાની જેમ રાત ને દહાડે એ પિતાના તાંતણે પોતે જ વીંટાવા લાગ્યા હતા.
એને ક્ષણ માત્રની શાતિ નહતી, પળવારની નિરાંત. નહતી. કડકડતી ભૂખ ને ગાઢ નિદ્રા તો એણે ભાળી નહોતી. સહુ એની સત્તા સ્વીકારતાં પણ કોઈ એને પ્રેમ ન કરતું બધા એની શેહમાં તણાતાં પણ સ્નેહનાં પૂર ક્યાંય વહેતાં નહેતાં. બાહ્ય આવરણે હઠાવીને ખરી રીતે નીરખીએ તે અવનિપતિ જેવું અનાથ, લાચાર ને અશક્ત અવનિમાં બીજું કેઈ નહતું. ભર્યા સંસારમાં એ એકલે હતે. એકમાત્ર એની દીકરી દુખિયાના વિસામા જેવી હતી, એ પણ પિતાના શત્રુ સાથે સ્નેહ સાધી ચાલી ગઈ!
પણું આ તે સંસાર હતે. પાપાત્માને વિજય પટેલે થતે; પુણ્યાત્માને પ્રારંભમાં દુઃખ જ ભેટતાં. જેમ દીપકની
ત પર આપ આપ પતંગ બળી મરવા ખેંચાઈ આવે છે, એમ અવનિપતિની શક્તિ ને શેહથી વત્સરાજ આજ સામે પગલે મોમાં તરણુ લઈને આવતા હતા. પિતાની પુત્રી વાસવદત્તા, જેના બળી મર્યાના સમાચારે પિતાના છેડા ઘણા સંબંધ બંધાયેલા હાથને છૂટા કર્યા હતા, ને ત્યારે વેરભાવનાથી જલતા હદયે કંઈક મોકળાશ અનુભવી હતી,
