________________
પહેલે આદશ : ૨૭૩ પડશે આત્મહિંસામાં આવે છે! આટલી વ્યાખ્યા હું એ માટે કરું છું કે હજી રાજર્ષિ ઉદયનની ભસ્મ પણ પૂરી વિખરાઈ નહીં હોય, ત્યાં એકાએક શહેર પર ભયંકર વાવાઝોડું ચઢી આવ્યું, પ્રલયના પવન છૂટયા, પૃથ્વીના બંધ તૂટયા, બારે મેઘ સામટા ઊમટયા. જોતજોતામાં આખું નગર સ્વાહા! ન રહ્યો રાજા-ન રહી પ્રજા! ન રહ્યાં સૈન્ય-ન રહ્યા શાહુકાર! સૂકાને પાપે લીલાં પણ બળી ગયાં. સામુદાયિક પાપને ઉદય તે આનું નામ! રાજાના અવિચારી કૃત્યને પ્રજાન રેકે તે એ પાપમાં પ્રજા પણ ભાગીદાર બને. બીજે દિવસે સવારે સૂર્યોદય થયે ત્યારે પટ્ટણ સે દટ્ટણ જેવું થઈ ગયું. જ્યાં ભર્યું નગર હતું ત્યાં ખી ને કંદરાઓ! ચારે તરફ જળના ઓઘ ઘૂઘવે. પણ આશ્ચર્યની વાત એ કે જે કુંભારને ઘેર રાજર્ષિ ઉદયન રહેલા એ ઘર, એ માણસે, એ પશુ સહ સલામત ! પાપ-પુણ્યના તાળે કેટલીક વખત આ રીતે મળી રહે છે.”
“સબળ નિબળને નમે ભારે વિચિત્ર ન્યાય શોધે છે. બધી વાતમાં ઊંધું! આપણા જેવાને તે કંઈ સમજ જ ન પડે.”
હા, પ્રભુ ! એમાં શત્રુ તરફ શિક્ષાદંડ નહિ-પ્રેમનીતિ આચરવાની ! આપણે ભૂખ્યા રહી બીજાને ખવરાવવાનું ! અને વળી ખૂબી એ કે કહે છે કે એમાં જ કઈ દહાડો તમને તૃપ્તિ લાધશે. બાકી તે ખાતાં ખાતાં આખી જિંદગી જશે ને પેટ ખાલી ને ખાલી રહેશે. આપણને કઈ ગાળ દે તે સામે વિનય કરવાને. આપણે સબળ એટલે નિર્બળને ન્યાય મળે એ ૧૮
