________________
૨૬૪ : મત્સ્ય ગલગલ પ્રકાશનાં જરૂર મેં વખાણ કર્યા, પણ એને લાભ ન લીધે. બુઢાપામાંય સ્ત્રીનાં સુવાળા અંગેના શેખ રહ્યા. અરે, એક ચેલણ રાણીને અણુવા જતાં સુલસા જેવી સતીના બત્રીસ જે ધારમલ દીકરાઓનું મોત નીપજાવ્યું. માણસ જેટલે મેટા એટલાં એનાં સુકૃત્ય દુષ્કૃત્ય પણ મેટાં! પાપ તે ચક્રવર્તીને પણ ક્યાં છેડે છે! કેટલાં પાપ વર્ણવું! ને એમાં રાજકાજનાં જીવતર જીવનારના પાપને તે ક્યાં પાર હોય છે ! જુવાનજોધ અભય દીક્ષિત થઈ સ્વાર્થી સંસારના સંબંધ ફગાવી ચાલ્યો ગયે, તોય મેં ઊભા ઊભા જોયા કર્યું! ભગવાને જ મારી શરમ રાખ્યા વગર મારાં કૃત્ય જોઈ કહ્યું : “રાજા, તું નરકેશ્વરી છે !” વચનગુપ્તિના ધારક આથી વધુ શું. કહે? છતાં હું ન સમજે, ને મર્યા પછીના નરકને અહીં સાક્ષાત્કાર કરવાનો સમય આવ્યો. અહા, પ્રભુની વાણી આજે સમજાય છે. કિસકે ચેલે, કિસકે પૂત, આતમરામ અકેલે અબધૂત ! આ કણિકને જન્મતાં જ અપશુકનિયાળ માની એની માએ ઉકરડે નાખી દીધેલો. કૂકડાએ એની આંગળી પણ ઢોલી ખાધેલી. મને માયા ઊપજી ને હું એને ઉપાડી લાવ્યા. પાસ-પરૂવાળી આંગળીને મેંમાં રાખી ચૂસી! આ બધું મેં એના ભલા માટે કર્યું ! ના, ના. અંતરની માયાને સંતૃપ્ત કરવા કર્યું. માયાને હું મિત્ર બન્યું, પણ માયા મારી મિત્ર ન બની. આહ, પણ ભગવાનનાં પેલાં વચને કાં ભૂલું? “સુખ શેખે ભેગવ્યું તે દુખ પણ એ જ ભાવે ભેગવી લે, રાજા! તારો બેડો પાર થશે. જાગ્યા ત્યાંથી સવાર ગણું લે!” મહારાજ, કહે છે કે વૃદ્ધ મગધરાજે સહુ કોઈને માછી આપી, પિતાના અપરાધી પુત્રને પણ ક્ષમા આપી અને
