________________
अनधिकार चेष्टा : २९
વાચકવર્ગ જ પૂરી પાડે છે. એક તરફથી જૈનેતર જગતમાં એમનાં લખાણા બહુ જ છૂટથી વંચાય છે, જ્યારે બીજી તરફથી જૈન પરંપરાના રૂઢિચુસ્તા પણ એને વધારે ને વધારે સત્કારવા લાગ્યા છે, તે એવા નવા સર્જનતી માગ કર્યા જ કરે છે.
મેં ઉપર કહ્યું જ છે, કે જયભિખ્ખુ મુખ્યપણે જૈન કથાસાદ્ધિત્યના આશ્રય લઈ અનેક સજ્જતા કરતા રહ્યા છે. પણ આ ઉપરથી સહેજે એમ લાગવાના સંભવ છે, કે ત્યારે એ તેા સાંપ્રદાયિક ષ્ટિ અગર પથષ્ટિમાં બદ્ધ હશે. મને પણ શરૂઆતમાં એ જ કલ્પના આવેલી, પણ જ્યારે એમનાં લખાણુમાંના કેટલાંક ભાગા સાંભળ્યા ત્યારે માશ એ ભ્રમ ભાંગ્યા. એમણે જૈન પરપરામાં પ્રસિદ્ધ અને જૈન સમાજમાં રૂઢમૂળ એવી અનેક બાબતેા પેાતાની વાર્તાઓમાં ગ્રંથી છે ખરી, પણ એ તેા પ્રસ’ગ–વષ્ણુનનું જમાવટ પૂરતુ સ્થૂલ ખાખુ છે. જ્યારે તે કાઇ સિદ્ધાન્તની અને માન્યતાની ચર્ચા કરે છે ત્યારે જ તેમની પથમુક્ત દૃષ્ટિ જોવા પામીએ છીએ. દા. ત. ચાલી આવતી પરપરા પ્રમાણે સાધુએ કે જતિ રાજ્યાશ્રયદ્વારા ધર્મપ્રચારમાં માનતા, અને તે માટે રાજાને કે બીજા કેાઈ સત્તાધારીને રીઝવવા બ્રાહ્મણેા અને બૌદ્ધ ભિક્ષુકાની પેઠે વિવિધ પ્રયત્ન કરતા, જૈન પર પરામાં પેસી ગયેલ ધર્મપ્રચારમૂલક આવી ગુલામી અને આત્મશ્રદ્ધાની મેાળપ સામે જયભિખ્ખુએ ‘ ભાગ્યનિર્માણ'માં ઠીક ઠીક ટંકાર કરી છે. એ ઐતિહાસિક સત્ય છે, કે વિદ્વાના અને ત્યાગીએ એક અથવા બીજા બહાના તળે સત્તાધારી અને ધનપતિઓના ગુલામ બન્યા, અને જતે દિવસે તેમણે પેાતાની વિદ્યા અને પેાતાના ધર્માંતે શુદ્ધ રૂપમાં રહેવા ન દીધાં. દેશ-પતનની સાથે માનવતાનું પણ પતન થયું, અને ધર્મને નામે પથા પરસ્પર સાઠમારીમાં ઊતરી પડ્યા. પથના અનુયાયીઓ પણ સમગ્રનું હિત વિસારી ખંડ ખંડ બની છાપણીમાં વહેંચાઈ ગયા, અને પછી તેા કાઈ એક જ પંચના વાડાઓમાં પણુ ક્લેશ-દ્વેષને દાવાનલ પ્રગટયો. એટલે સુધી કે તેને
