________________
વત્સરાજ ને વનરાજ : ૨૧૭
'
તા અવન્તિનાં કારાગારની દીવાલે! અમેદ્ય છે. ‘ કુદ્યમી પુરુષાર્થી ને મન કશુંય અભેદ્ય નથી. ’
· ઉદયન, તારા જેવા છેાકરવાદ હું' પણુ હુમાં કરી જાઉં. મારા એક શબ્દ જ આજે તને તા-ન હતા કરી શકે. છતાં મારા જેવા કઠાર પુરુષના જીવનમાં પણ માયાના એકાદ અંશ છુપાઈ બેઠા લાગે છે. તારી માતા પર મે' એક વાર સ્નેહભાવ દાખવેàા. એ વેળા તેા તારા દાંત પરનું દૂધ પણ સુકાયું નહાતુ. એ વેળા તારી ડાકી મરડી નાખતાં મને ન લાગત. પણ મારામાં પશુ કંઈક દયાના અંશ હશે. એ વખતે જેને જિવાયો એને આજે મારું, એ કેમ બને? ’
વાર
'
રાજન, મારી માતા આજે એવા પદે છે, કે કોઈ પણ ચર્ચાવિષયથી પર બન્યાં છે. રાજકાજનાં ભૂંડાં પિરણામા એણે સાક્ષાત્ સાકાર નિહાળ્યાં. જે કાદવમાંથી એ તરી ગઈ એ કાદવમાં ખદખદ થતા જીવ આપણે છીએ. વીતભય નગરના રાજા ઉદયનની દયાથી જેમ એક દહાડી આપ જીવ્યા, એમ મારું બન્યું હોય તે એમાં શરમાવા જેવું શું છે ? દયા એ પણ માનવીના ગુણુ છે; દાનવનેા તે નથી ને! મહારાજા, ભગવાન તેા કહે છે, વાવશે તેવું લણશેા.’ વત્સરાજ કઈ
યંગ કરતા હતા.
"
પણ આખરે ચતુર કાગઢા ઢગાયા ખરા !’ રાજા પ્રદ્યોતે વાતને ખીજી રીતે વાળતાં કહ્યું. આ શબ્દોમાં મશ્કરી ભરી હતી.
‘હા મહારાજ ! હુંમેશાં ચતુર કાગડા જ ઠંગાયા છે.
