________________
વત્સરાજ ઉદધન : ૧૬૩ શકા પ્રદ્યોતના દૂતે આવતા શસ્ત્રસામગ્રી બે આલસામગ્રી લઈને આવતા. માણસ ગમે તેટલે વીર્ધશાળી બને, પણ બેને દેહ તે પચા માંસનો મે સહેજે કીડીના ડંખથી ભેદી શકાય તેવી ચામડીનો જ રહે છે. જગતવિજેતા બનનાર માનવી એમાં કંઈ પરિવર્તન આણું શક્ય નથી. સિંહ જે એ મૃત્યુ પાસે ઘેટા જે બનતે કંઈ પણ ઉપાયે અટકી શક્યો નથી. નહિ તે જવા દે એ વાત. પણ અનુભવથી એટલી વાત તે જરૂર કહી શકાય કે શકિતથી ભર્યોભયો માનવીઓના દુધર્ષ શક્તિના પુંજ નીચે પણ એક અજાણી અશકિત દબાયેલી હોય છે. શકિતને પંજ સત્યાનાશ વતાવી મૂકે ત્યારે પેલી નાનીશી નગણ્ય અશકિત પ્રબળ થઈને એને નીચેથી અગ્નિ ચાંપીને ઉડાડી દે છે. રાતને ઘુવડ દિવસે ને નિહાળવાની અશકિતવાળો છે. વિષધર સર્પ પગ વિનાના પંગુ છે. વનનો વાઘ અગ્નિથી બીએ છે.
રાજા પ્રદ્યોતનું પણ એમ જ થયું. કંચન અને કામિનીનો રસિ એ જીવડે–એ બે વાત પાસે નમી પડત. રાણું મૃગાવતીના રૂપમાં એ પિતાની મુસદ્દીવટ ખાઈ બેઠો. યુગંધર મંત્રી પણ કોઈ વાર પ્રેમાલાપના, કઈ વાર વિરહાલાપના, કઈ વાર ઋતુસંહારના, કોઈ વાર વસતોત્સવ તે કેઈવાર કૌમુદીવિહારના રસભર્યો પત્રો લખતા. રાણું નીચે હસ્તાક્ષર કરતાં. રાજા પ્રદ્યોત કાગળ વાંચી વાંચીને સાહિત્ય, સંગીત ને સૌંદર્યકલાની ત્રિવેણી સમી રાણી પર મને મન સુધ થઈ જતે.
એ ઘેરો ઉપાડીને હઠો હતો, પણ આવડા મોટા
