________________
હાથનાં કર્યા હૈયે : ૧૪૯ વિચારી તે–હાથીના પગ તળે દબાયેલા તારી સ્થિતિ કેણ વિચારી શકશે?
પ્રજાની સેવા માટે રાજા છે, એ નિયમ તું ભૂલી ગયો. પ્રજાને તારી સેવા માટે વાપરી ! જે ચેકીદાર ગામની રક્ષા માટે હતું, એને બદલે ગામે ચેકીદારની રક્ષા કરી.
રાજા શતાનિક સામે સંસારને નકશે ચિતરાતે ચાલે. અરે, શેરને માથે સવાશેર છે, એ પાઠ કેમ ભૂલી ગયે ! સબળની ફરજ નિર્બળનું રક્ષણ કરવાની શ્રીમંતની ફરજ ગરીબને અન્ન આપવાની. એ સિદ્ધાંત આ વિસા, ને વાડે નિરાંતે નિષ્ફર ભાવે ચીભડાં ગળ્યાં.
રાજાની પવિત્ર સંસ્થાએ ભારે અનર્થ જન્માવ્યા. તમે જન્માવેલા અનર્થીએ દુનિયા જર્જરિત બની ગઈ તમે તમારા વિલાસ, વિકાર, વૈભવ પિષવા હજારે તૂત જગાવ્યાં તમને એ માટે દુન્યવી ઈન્સાફ અડી ન શકે! ને પ્રજાને એ માટે સજા ! પણ આજ દૈવી ન્યાય ચુકવાય છે. તમારું યુદ્ધ બીજા યુદ્ધને ખેંચી લાવ્યું ! રે, બાવળ વાળીને કમલકુલ વણવાની આશા નકામી છે!
નાની એવી બારી વાટે એણે દૂર દૂર દૂર નીર ! બે પ્રકાશમાન તારલિયાઓ પર એની ઉન્મત્ત દષ્ટિ સ્થિર બની. અરે, એ તે મહાકામી ને મહાક્રોધી પ્રદ્યોતની આ હતી! એ આંખે મૃગાવતીને માગતી હતી. મૃગાવતીના પ્રત્યેક અંગને એ લાલસાથી ગળી જતી દષ્ટિ હતી!
“સુંદરીઓ! તમારા મેં પર પડદા નાખો! તમારા મેહક ચહેરા પુરુષની સુખ શાંતિ હણી લે છે. તમારા
