________________
હાથનાં કર્યાં હૈયે : ૧૪૭ અંતર અસ્વસ્થ હોય ત્યારે એકાંત ભયાનક નીવડે છે. માણસના મનચિત્તમાંથી એ વેળા શંકા-કુશંકાની રાક્ષસી ને ભય અને મૃત્યુના કાલભૈર છૂટીને ખંડને આવરી લે છે! એક માણસ આટલી સેના સાથે કેમ કરીને લડી શકે! માણસ મને મન લડી, હારી, થાકીને નિશ્ચણ બની જાય છે. રાજા શતાનિકનું એમ જ બન્યું!
આખો ભૂતકાળ આવીને સામે ઊભું રહ્યો !
અરે, આજ પિતાને શ્વાસ પણ પિતાને ગંધાય છે. વિકૃતિ ને વિકારનું પાત્ર ભરાઈ ગયું. પૃથ્વી તે અજબ કેઈધારાધારણ પર ચાલી જાય છે. જમણે હાથે વા-ડાબા હાથે લણે. કર્મનો એક અપૂર્વ તંતુ સહુને નિયંત્રિી રહ્યો છે. પછી કેણ રાજા કે કોણ રંક ! તમે તમારી શક્તિથી આજ સુધી એને ઠોકરે ચઢાવ્યું પણ હવે સમય ભરાઈ ગયા. વિશ્વનો ન્યાયાધીશ જેની પિથીમાં દયા-ક્ષમા નથી, જે દાંતને બદલે દાંત, મસ્તકને બદલે મસ્તક માગે છે. એને ન્યાય ચુકવવાની કાળવેળા આવી ખડી થઈ ગઈ! સંસારની સ્ત્રીઓને વિકારનું પાત્ર બનાવનારા તમે-તમારી સ્ત્રી સામે કઈ મેલી નજરે નીરખે, એ વિચાર પણ કેમ સહી શકતા નથી! જેના તરફ નજર નાખતા ફરો છે, જેને લુટો છે, બદનામ કરે છે, એ પણ તમારી પત્ની જેવી પત્ની, તમારી માતા જેવી માતા છે !
રે શતાનિક, સંસારમાં તે આજ સુધી શું સારાં કર્મ કર્યો કે આજ દયા માગવાને તારે અધિકાર રહે! તે જે બીજા સાથે આચર્યું, એ જ આચરણનું આ પ્રત્યાચરણ
