________________
સંડેર દેવાલયોની યાદ આપે છે કે જેમને સમય છઠ્ઠી સદી જેટલું પ્રાચીન અનુમાનવામાં આવ્યો છે. દેવાલયના પ્રવેશદ્વારની ઉપર ગણેશની મૂર્તિ છે. તેની ઉપરના ભાગમાં આપણે નવગ્રહ કતરેલા જોઈએ છે કે જે વડનગરના નાના દેવાલયના પ્રવેશદ્વાર પર, કચ્છમાં અંજારના પ્રાચીન દરવાજા ઉપર તથા બીજે સ્થળે આપણું નજરે પડે છે.”
એક ઐતિહાસિક જૈન પ્રતિ સંડેરના વતની એક શ્રાવક ચંદ્રસિંહના વંશમાં થયેલા પરબત અને કાન્હા નામે બે વણિકેએ સં.૧૫૭૧ માં સેંકડે ગ્ર લખાવી એક માટે જ્ઞાનભંડાર સ્થાપ્યો હતો. તેમના એ કાર્યની કીર્તિ થનારી ૩૩ શ્લોકની એક પ્રશસ્તિ તેમણે લખાવેલા દરેક પુસ્તકને અંતે લખવામાં આવેલી છે. અત્યારે પણ પૂના, ભાવનગર, પાલીતાણ, પાટણ વગેરે સ્થળોના હસ્તલિખિત જૈન પુસ્તક ભંડારેમાં એ ભાઈઓએ લખાવેલાં પુસ્તકો મળી આવે છે.... પૂ. મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજીએ પુરાતત્વ' વૈમાસિક (પુ. ૧, અંક ૧) માં એ છપાવેલી છે. માત્ર સંડેરના સ્થાનિક ઈતિહાસની દૃષ્ટિએ જ નહીં, પરન્તુ વધારે વ્યાપક દષ્ટિએ જોતાં પણ એ પ્રશસ્તિ ઘણું ઉપયોગી હોવાથી તેને સારાંશ અહીં ઉતારું છું
શ્રીવર્ધમાનસ્વામીના મન્દિરથી અલંકૃત એવા સંડેરમાં પિરવાડજ્ઞાતીય સુમતિશાહનો આભૂ નામે યશસ્વી અને રાજમાન્ય પુત્ર હતો. તેને પુત્ર આસડ અને તેને પુત્ર મેક્ષ નામે હતે. મેક્ષને ભાઈ વર્ધમાન હતા. તેને ચંડસિંહ નામે સદાચારી પુત્ર હતા. ચંડસિંહને સાત પુત્ર હતા, જેમાં સૌથી મટે પેથડ નામે હતો. પેથડને છ નાના ભાઈ હતા અને તેમનાં નામ નરસિંહ, રત્નસિંહ, ચતુર્થ મલ્લ, મુંજાલ, વિક્રમસિંહ અને ધર્મણ એ પ્રમાણે હતાં. પેથડે અણુહિલપુરની પાસે
૫. જુઓ શ્રી જિનવિજયજીનું ભાષણ પ્રાચીન ગુજરાતના સાંસ્કૃતિક ઈતિહાસની સાધનસામગ્રી, પૃ. ૫૧
