________________
શબધકેશને મુઇઝુદીન કોણ?
મહાન નાટકમાં ગૂજરાત ઉપર થયેલ એક મુસ્લિમ હુમલાના, વસ્તુપાલ–વરધવલ વગેરેએ કુનેહથી કરેલ સામનાનું વર્ણન છે. તેમાં બ્લેછપતિનું નામ મીલચ્છીકાર તથા તેના એક પ્રધાનનું નામ ઘેરી ઇસક્ર આપ્યું છે. તેની રાજધાની ક્યાં હતી વગેરે કંઇ વિશેષ હકીકત તેમાં આપી નથી. શ્રી. ગૌરીશંકર ઓઝાએ મીલચ્છીકાર એ દિલ્હીને સુલ્તાન અલ્તમશ હોવાનું અનુમાન કર્યું છે. અન્ય સ્થળે પણ તેઓ લખે છે કે, જ્યારે ઉત્તરથી સુલતાન શમ્મુદ્દીન અલ્તમશ તથા દક્ષિણેથી યાદવ રાજા સિંહણ ચઢી આવ્યા ત્યારે ગૂજરાતથી સ્વતન્ન થઈ ગયેલ ઉદયસિંહ, ધારાવર્ષ આદિ મારવાડના રાજાઓને વિરધવલે પિતાના પક્ષમાં લીધા.
१. ततः प्रविशति चिन्ताक्रोधविषादब्रीडाविभज्यमानमानसो यथोવિવેરા રીપનાના પ્રધાનપુરુષે મીરા છૂજા: | જુઓ મરમલમર્દનમ્ પૃ. ૩૬
२. राजपूताने का इतिहास, प्रथम खण्ड, पृ. ५६७-६८.
૩. એ જ પૃ. ૨૨૨. અત્રે સિંહણ અને અલ્તમશની ચઢાઈઓના તથા મારવાડી રાજાઓ તાબે થયા તેના સમસમચવા માટે ઓછાજીએ કંઈ ખાસ આધાર આપ્યો નથી. પણ મને લાગે છે કે તે પ્રસ્તુત નાટક ઉપરથી જ હશે. જેમકે, વષવ-૪ મયુના તુ નવપરિજિત પામવાતવિરેન सैन्धुराजिना जनितोत्साहोऽस्मान्प्रति प्रयाणकाय प्रगुणीबभूव बलाम्बुधिमग्नानेकभूभृदाभोग: श्रीसिंहनभूपतिः । इतस्तु विस्तर्णितरतुरगचमूचलनचलदचलाचक्रस्तुरष्कबीरोऽपि प्रयाणमकाषीत् । इतस्तु दुस्तरतरतेजोदवानरूज्वलत्सकलरिपुकुलः कुलिशकेतुकुतूहलोज्ज्वलभुजबलो मालवमहीन्दुरप्यकृत प्रयाणोपक्रमम्,
થરમારામાવાવ: સવાર સરપટ્ટ: I p. ૬ તથા વાર્તા - ૪ तथा हि स्वदेशसदेशमाभिसरत्सु स्वच्छया म्लेच्छराजसैन्येषु तातकारितया प्रयाणकस्य भृशमदीर्घकारितया निरतिशयामाशयं च प्रपञ्जयन्तः स्वयममिकममी માના વીજવાયતાવિકાનમ.
मोसोमसिंहोदयसिंहधारावरमीमिर्मग्देशनाथैः । दिशोऽष्ट जेतुं फटमष्टबाहुखिभिः समेतैरभवत्प्रभुनः ॥ पृ. ११
