________________
વસ્તુપાલનું વિદ્યાસડળ અને બીજા લેખે
એ પ્રમાણે તેના ઉલ્લેખ મળે છે. સ. ૧૨૮૮ ના અરસા .. રચાયેલા અપભ્રંશ દેવગિરિરાણ માં ૮ પણ એ બનાવની સ્પષ્ટ નોંધ મળે છે.
કણુ સાલકીએ માળવા જીત્યું હતું, તથા મૂળરાજ છેલ્લા ચાવડા રાજાના ભાણેજ હતા, એ ખિના કણુ અને મૂળરાજના સમય પછી અનુક્રમે આશરે દોઢસા અને અઢીસા વર્ષે રચાયેલા મુન્નતનુંનીર્તનમાં પહેલી વાર મળે છે. મહમૂદ ગઝનવીએ કરેલ સેામનાથના ભગના ઉલ્લેખ કવિ ધનપાલકૃત સત્યપુરમ`ડન મહાવીરેાત્સાહ સિવાય ખીજી કાઇ સમકાલીન કૃતિમાં નથી. અર્થાત્ એક ઘટનાના ઉલ્લેખ સમકાલીન ગ્રન્થામાં ન મળતા હાય એટલાજ માત્ર કારણથી તેને કલ્પિત ગણી શકાય નહીં અથવા અમુક પ્રસંગ કાઇ એક જ ગ્રન્થમાં વહુબ્યા હાય તેટલા જ કારણથી તે ઓછા વિશ્વસનીય, એવા નિયમ પણ સ્થાપિત કરી શકાય નહીં. ગમે ત્યાં ખૂણે પડેલા ઉલ્લેખ પણ ઐતિહાસિક કસાટીએ પાર ઊતરતા હોય તે તે માનવામાં વાંધા નહીં, અને અનેક ગ્રથામાં મળતું સમાન વન પણુ ઐતિહાસિક કસેાટીમાં પાર ન ઊતરે તે સ ંદિગ્ધ કાટીમાં ગણવા યેાગ્ય એવા નિયમ જ ચેાગ્ય છે.' અને આ રીતે રાજશેખરનું લખાણ અમુક અતિશયેાક્તિઓ તેમાં હોય તે પણ એક પ્રસંગ તરીકે સાચું માનવામાં વાંધો નથી, એવે! મારા નમ્ર મત છે. સુઝુદ્દીન કાણુ ?
એમ્બે ગેઝેટિયરના ગૂજરાતના ઇતિહાસના લેખક લખે છે કે, પ્રયસ્પોરા વગેરેમાં વર્ણવેલા મુઇઝુદ્દીન તે દિલ્હીના મહમ્મદ ધારી સુલતાન મુઇઝુદ્દીન અહરામશાહ ( ઈ. સ. ૧૧૯૧–૧૨૦૫ ) છે. ૧૦ ધારીએ ગૂજરાત ઉપર ચઢાઇ કરી હતી, પણ તેને હાર ખાઇ પાછા જવું પડયું હતું. પરન્તુ દિલગીરી સાથે કહેવું પડે છે કે તે માનનીય પ્રતિ૮. પ્રકટ રા. ચિમનલાલ લાલ સંપાદિત માૌન પુર્વાન્યમXT,
.
ઇતિહાસનાં
-
૯. ગુજરાતના મધ્યકાલીન હિન્દુ-રાજપૂત યુગના પ્રભુધાત્મક સાધના.’ પૃ. ૧૭,
૧. Bom. Gaz. Vol I, pt, I,p. 201
