Page Text
________________
સારનાથ
30
વનરાજ—સિંહનાં ચાર શિલ્પ છે. તેની નીચે એક સિંહ, ધેાડા, હાથી અને વૃષભ છે. ભગવાન મુદ્દે સારનાથમાં જેનું પ્રથમ પ્રવર્તન કર્યું તે ધર્મચક્ર પણ તેના ઉપર જોવામાં આવે છે. આ શિલ્પ ઉપર જે પ્રકારના પાલિશ છે તે કરવાની કળા પ્રથમ ઇરાની કલાધરા ભારતમાં લાવ્યા એમ મનાય છે. આ પાલિશની કળા પાછળથી લુપ્ત થઇ ગયેલી છે. ધર્માંચક્ર સશેાધકાને અખંડ સ્વરૂપમાં મળ્યું ન હતું, પણ અહીંતહીંથી જડેલા તેના ટુકડાઓ એકત્ર કરીને યથાયાગ્ય સ્થાને ગેરવેલા છે. આ સ્તંભાત્ર મૂળે તા અશાકના સ્તંભ ઉપર હતા. એ સ્તંભ અત્યારે ખેાદકામવાળા વિસ્તારમાં સંરક્ષિત સ્થિતિમાં છે.
અનગારિક ધમ પાલે એક જાપાનવાસી બૌદ્ધ સાધકની સાથે ૧૮૯૧માં સારનાથની મુલાકાત લીધી હતી તે સમયે એ સ્થાન ઉપર માત્ર ભૂંડ ઉછેરનારાઓની વસ્તી જ હતી, પરન્તુ આ સ્થળે ઠીક ઠીક ખેાદકામ થયા પછી ૧૯૧૪માં ધમ પાલને આ અતિ પ્રાચીન તી - સ્થાન ઉપર એક બૌદ્ધ વિહાર બાંધવાના વિચાર આવ્યા. પ્રાપ્ત થયેલા એક શિલાલેખમાં ‘મૂલગન્ધકુટી વિહાર’ એ નામ કાતરેલું. મળ્યું છે, તે ઉપરથી આ નવા વિહારનું નામ પણ મૂલગન્ધકુટી વિહાર રાખ વામાં આવ્યુ. મીરપુર ખાસના સ્તૂપમાંથી મળેલા મુદ્દના અવશેષ આ વિહારમાં રાખવા માટે હિન્દી સરકાર તરફથી મહામેષિ સેાસાયટીને મળ્યા છે. કનકવી એક સુન્દર ખુમૂર્તિ એમાં પધરાવવામાં આવેલી છે. વિહારની દીવાલા ઉપર જાપાનવાસી ચિત્રકારાએ બુદ્ધના જીવનપ્રસંગાનું નિરૂપણ કરતાં સુન્દર ચિત્રા અજંતાની શૈલીએ દારેલાં છે. મન્દિરના ધેરગંભીર ઘટનાદ, પવિત્ર વાતાવરણુ અને સ્થાનની અસ્તુસૂલ ભવ્યતા ભાવિક યાત્રાળુના માનસમાં અઢી હજાર વર્ષ પૂર્વેના મૃગદાવમાં મુહુના ધર્મોપદેશની કલ્પના ખડી કરીને તેના હૃદયમાં ખુદ્દ વચનેાના પ્રતિધાષ પાડે છે તે સાથે નીધૈર્યસુરિ ધરા વમિ. મેળ એ કાલિદાસકથિત કાલમહિમાના પણ ઉદ્ઘોષ કરે છે.
સારનાથ એક કાળે જગતભરના બૌદ્દોનુ મહાન તીર્થ સ્થાન હતું. સદીઓની વિસ્મૃતિ પછી ફરી પાછું તે જગતભરના બૌદ્ધો અને મુદ્દપ્રેમીઓનું પવિત્ર તી ધામ બન્યું છે.
| SR No. | 022836 |
| Book Title | vastupalnu vidyamandal ane bija lekho |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhogilal J Sandesara |
| Publisher | Jain Office |
| Publication Year | 1948 |
| Total Pages | 178 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |