________________
२२
વસ્તુપાલનું વિદ્યામડળ અને બીજા લેખે નરેન્દ્રપ્રભસૂરિ
तस्य गुरोः प्रियशिष्यः प्रभुर्नरेन्द्रप्रभः प्रभावाढ्यः । योऽलंकारमहोदधिमकरोत् काकुत्स्थको लं च H —રાજશેખરસૂરિષ્કૃત ન્યાયક દલીપ`જિકા
“ એક વાર વસ્તુપાલે ભક્તિપૂર્વક હાથ જોડીને નરચન્દ્રસૂરિને વિનતિ કરી કે, - કેટલાક અલંકારગ્રન્થા અતિવિસ્તારને લીધે દુગમ છે, કેટલાક અતિસંક્ષેપને લીધે લક્ષણરહિત છે, વળી ખીજા કેટલાક અભિધેય વસ્તુથી રહિત અને ક્લેશથી સમજાય એવા છે. કાવ્યરહસ્યના નિયથી અભૂિત એવા પુષ્કળ ગ્રન્થા આ રીતે કાને પડવાને લીધે મારું મન કદર્શિત થયું છે. માટે અતિવિસ્તૃત નહીં એવું, કવિકલાનુ સસ્વ જેમાં આવી જાય એવું તથા હુમેધને પણ મેધક થાય એવુ અનન્યસદશ શાસ્ત્ર કહેા.’ આથી સૂરિએ પેાતાના શિષ્ય નરેન્દ્રપ્રભસૂરિને તેવા ગ્રન્થ રચવાની સૂચના કરતાં તેમણે વસ્તુપાલના આનંદને માટે અલંકારમહેાધિ રચ્ચેા.
22
આ પ્રકરણમાં વહેંચાયેલા આ અલંકારગ્રન્થમાં નરેન્દ્રપ્રભે સ્વરચિત અલંકારસૂત્રેા તથા તે ઉપર વૃત્તિ આપી છે. પ્રારંભમાં તેઓ કહે છે કે, “ પૂર્વાચાર્યોંએ જેના આવિષ્કાર કર્યાં ન હોય એવું કઈ નથી; તેથી આ કૃતિ તેમનાં વચનાને સારસંગ્રહ છે. ” વળી ગ્રન્થના અંતમાં તેઓ લખે છે કે, “આ કૃતિ મેં કંઇક બુદ્ધિશાળી પુરુષાની ચમત્કૃતિ અર્થે તેમજ કઇક મારી વ્યુત્પત્તિ અર્થે લખી છે. ”
આ પ્રમાણે નમ્રતા દર્શાવવા છતાં અને મુખ્યત્વે સારસ'ગ્રહરૂપ આ ગ્રન્થ હોવા છતાં તેમાં નરેન્દ્રપ્રભસૂરિએ સંસ્કૃત સાહિત્યના બહુસખ્ય ગ્રન્થાના જે આધારા લીધા છે તથા તેમાંથી જે અવતરણા આપ્યાં છે તેથી સમસ્ત સાહિત્યશાસ્ત્રનું તેમનું ઊંડું અવગાહન વ્યક્ત થાય છે.
કાકુત્સ્યકેલિ નામની એક કૃતિ નરેન્દ્રપ્રભસૂરિએ રચેલી હતી એમ
