________________
વસ્તુપાલનું વિઘામડળ અને બીજા લેખે રાજથી વરધવલ સુધીના રાજાઓને સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ આપીને વસ્તુપાલનું વિસ્તૃત ચરિત્ર આપ્યું છે, અને વિશેષતઃ તેણે કરેલી યાત્રાનું વર્ણન કર્યું છે. એ કાવ્યના પ્રત્યેક સંગને અંતે “અમર પંડિત—અમરચન્દ્રસૂરિએ રચેલા પાંચ પ્લે આપવામાં આવેલા છે. એમાંના પહેલા ત્રણ લેક વસ્તુપાલની પ્રશંસાના અને અરિસિંહ તથા તેની કાવ્યચાતુરીની પ્રશંસાને છે; ઉપર્યુક્ત ચાર શ્લેકે અમર પંડિતે રચેલા છે એમ પાંચમા શ્લોકમાં જણાવેલું છે.
અમરચન્દ્રસૂરિ ત્રાવો માત્રતો વેપાળમ:..
–નયચન્દ્રસૂરિકૃત હમ્મીરમહાકાવ્ય અમરચન્દ્રસૂરિ એ સંસ્કૃત સાહિત્યમાં એક નામાંકિત વ્યક્તિ છે. બાલભારત અને કાવ્યકલ્પલતા એ તેમના ગ્રન્થ સાર્વત્રિક પ્રસિદ્ધિ પામેલા છે. બાલભારત તો તેમણે બ્રાહ્મણ વિદ્વાનોની પ્રેરણથી જ વીસલદેવના સમયમાં રચ્યું હતું. કાવ્યકલ્પલતા નામના અલંકારશાસ્ત્રના ગ્રન્થ ઉપર કવિશિક્ષાવૃત્તિ નામની ટીકા તેમણે પિતે જ રચી છે. એ ટીકામાં તેમણે કાવ્યકલ્પલતાપરિમલ અને અલંકારબોધ નામના પોતાના ગ્રન્થનો ઉલ્લેખ કરે છે, પણ તે હાલ મળતા નથી. તેમની બીજી કૃતિઓમાં છન્દોરત્નાવલી, સ્વાદિશબ્દસમુચ્ચય અને પદ્માનંદ કાવ્ય છે. પદ્માનંદ કાવ્ય પાટણના એક વાયડા વણિક પદ્મની વિનંતીથી અમરચન્ટે રચ્યું હતું. તેમાં તીર્થકરોનાં ચરિત્ર આપેલાં હોવાથી તે જિનેન્દ્રચરિત પણ કહેવાય છે. આ ઉપરાંત સૂક્તાવલી અને કલાકલાપ એ અમરચન્દ્રના બે પ્રત્યેનાં નામ ચતુર્વિશતિ પ્રબન્ધમાં આપેલાં છે.
વિવેકવિલાસના કર્તા વાયડગચ્છીય સુપ્રસિદ્ધ જિનદત્તસૂરિના અમરચન્દ્ર શિષ્ય હતા. ચતુર્વિશતિપ્રબન્ધ અનુસાર, અરિસિંહ પાસેથી અમરચન્દ્રને સિદ્ધસારસ્વત મંત્ર મળ્યો હતો અને તેને એકવીસ દિવસ જાપ કરવાથી સરસ્વતીએ તેમને સિદ્ધ કવિ થવાનું
