________________
રામચન્દ્રજી એમ કરવા ધારે તો તે કરી શકે એમ પણ હતું કે નહિ ? ત્રણ ખંડના સ્વામી એવા શ્રી લક્ષ્મણજી જેને ચરણે માથું મૂકતા હોય, તેને માટે શું ન થઈ શકે ? એમની પાસે સેવકોની ખોટ હતી ? સેવકોની વાત દૂર રહો, પણ શ્રી રામચન્દ્રજી અને શ્રી લક્ષ્મણજી પોતે પણ કમ સમર્થ હતા ? નહિ જ. આમ છતાં શ્રી રામચન્દ્રજી એવું કાંઈ જ કહેતા નથી; કારણકે, સમજું છે. એ જાણતા હતા કે લાખ્ખો સૈનિકો અને સમર્થમાં સમર્થ પણ રક્ષકો, બીજાના દુષ્કર્મના ઉદયને અન્યથા કરવાને સમર્થ નિવડી શકતા જ નથી. ક્ષપકશ્રેણિ માંડનારા આત્માઓમાં એ સામર્થ્ય પ્રગટે છે, કે જે સામર્થ્યના યોગે તેઓ, શક્ય હોય તો સારાય વિશ્વના જીવોના કર્મોનો ક્ષય કરી નાંખે; પણ એ શક્ય જ નથી. એ શક્ય હોત તો તો પરમ ઉપકારીઓ એટલું કરવાને ચૂક્યા જ ન હોત. શ્રી રામચન્દ્રજી હોય, શ્રી લક્ષ્મણજી હોય કે મોટો ચક્રવર્તી અગર ઇન્દ્ર હોય, પણ કોઈના દુષ્કર્મના ઉદયને અન્યથા કરવાનું કોઈનામાં ય સામર્થ્ય નથી.
ધીર અને વીર બની સમભાવે વેઠો
આ વસ્તુને સમજનારા શ્રી રામચન્દ્રજી, આપત્તીની આશંકાથી અત્યન્ત ખેદને પામેલા શ્રીમતી સીતાજીને કહે છે કે, વ્હેવી ! મા
એમુન્દ્વહ ।’’ અર્થાત્ ‘હે દેવ ! તમે ખેદ ન કરો.' આ પ્રમાણે કહીને, ખેદ નહિ કરવાનું કારણ સમજાવતાં પણ શ્રી રામચન્દ્રજી કહે છે કે, “અવશ્યમેવ ભોક્તવ્ય, ર્માધીને સુવાસુએ '' કર્મને આધીન એવા સુખ-દુ:ખોને અવશ્યમેવ ભોગવવા પડે છે. સુખ-દુ:ખ કર્મને આધીન છે અને કર્મના નાશ વિના તેનો નાશ સંભવિત નથી, આ કારણે કર્માધીન જીવોને એ અવશ્યમેવ ભોગવવા પડે છે. જે વસ્તુને ભોગવ્યા વિના ચાલે તેમ નથી, તે વસ્તુને ભોગવતા શોક શા માટે કરવો જોઈએ ? ખેદ ર્યે શું વળે ? જ્યારે કર્માધીન સુખ-દુ:ખ ભોગવવા જ પડે તેમ છે. તો એવી રીતે કાં ન ભોગવવા, કે જે રીતે તેને ભોગવતાં આત્મા નવીન દુષ્કર્મોને ઉપાર્જનારો બને નહિ અને ઉદયને નહિ પામેલા એવા પણ બીજા ઘણા ઘણાં કર્મોની નિર્જરાને સાધનારો બને. દુ:ખ આવવાનું છે, એ નક્કી વાત છે, એને ભોગવ્યા વિના છૂટકો નથી, રડ્યે માથું યે કાંઈ વળે તેમ નથી, તો
....સીતાદેવીને સ્વઘ્ન અને અનિષ્ટ નિવારણનો ઉપાય...........
૧૩૯
$, G
66 ©