________________
S$
©©©.
શિયાળ અયોધ્યા....ભગ-૫,
૨૭૬ સામે મારે નહિ, ત્યારે એનામાં ક્ષમા નથી જ પણ નબળાઈ અગર તો કાયરતા જ છે, એમ તે નબળો હોવા માત્રના કારણે જ ન કહેવાય.
નબળા શરીરવાળો પણ ક્ષમાશીલ હોઈ શકે સભા : બરાબર સમજાયું નહિ.
પૂજ્યશ્રી : ફરી બરાબર સમજો ! નબળો આદમી પોતે ગાળ દેનારને સામી ગાળ દેવાની ભાવનાવાળો તો હોય, પણ ‘સામે ગાળ દઈશ તો વધારે ગાળો સાંભળવી પડશે અથવા તો સામો મારી બેસશે અને છેવટે હું તો તેને કાંઈક નહિ કરી શકું. આવા કોઈ વિચારથી નબળાઈના કારણે જ નબળો આત્મા ગાળ દેનારને ગાળ ન દે, તો એથી તે લોકોત્તર દૃષ્ટિએ પ્રશંસનીય ક્ષમાશીલ ઠરતો નથી; એ જ રીતે એક નબળાને કોઈએ માર્યો. એને મનમાં તો એમ થાય કે, ‘બે ચોડી દઉં.’ પણ જાણે છે. હું જ્યાં હાથ ઉઠાવીશ ત્યાં તો પેલો વળી બે ચોડશે તો એમ કેવળ નબળાઈના કારણે જ નબળો પોતાને મારનારને સામે મારે નહિ એટલા માત્રથી જ તેને પણ તેવો ક્ષમાશીલ ન કહેવાય, પરંતુ વાત એ છે કે શરીરે નબળો હોય તે સાચો અને લોકોત્તર દૃષ્ટિએ પણ પ્રશંસનીય ક્ષમાશીલ ન હોઈ શકે એમ માનનાર ખોટા છે ક્ષમાનો ગાઢ સંબંધ તો મન સાથે છે. શરીરે નબળો હોય પણ મન જો મજબુત હોય અને આત્મા સુવિવેકી બન્યો હોય તો નબળા શરીરવાળો પણ સુંદર ક્ષમાશીલ હોઈ શકે છે. જેટલા શરીરે નબળા એટલા ક્ષમા વગરના એમ ન માનો ! શરીરે નબળા પણ સાચા ક્ષમાશીલ હોઈ શકે છે.
સભા એ કેમ બને ?
પૂજયશ્રી : શરીરે ભલે નબળો હોય, પણ જે આત્મા ગાળ દેનારને પણ ગાળ દેવાની વૃત્તિ વગરનો હોય તે સાચો ક્ષમાશીલ છે. કોઈ માર મારે તોય મારનારનું ભૂંડું થાઓ' એટલો ય વિચાર જેને ને આવે અને માર મારનારનીય જે દયા ચિંતવી શકે, તે શરીરનો નબળો હોવા છતાં પણ સુંદર ક્ષમાગુણને ધરનારો છે. આ પ્રકારના ઉત્તમ ક્ષમાગણ વગરના જે નિર્બળો, ગાળ દેનાર સામે ગાળ દેતા નથી કે
