________________
2
૨૪૨
n-c)*
0306 0002002)G*
ધર્મ પમાડવા દ્વારા જ માતાપિતાના ઉપકારનો બદલો વાળી શકાય છે કોઇ રૂએ માટે ત્યાગી ત્યાગ છોડે ? કોઈ રૂએ માટે સંયમ ધર્મનો અર્થી સંયમ લેવાનું માંડી વાળે ? જો એમ જ થાય, તો તો પ્રાય: કોઇની મુક્તિ થાય જ નહિ રાગી ન માને અને રોતા જ રહે, તો રોતા મૂકીને પણ જવામાં જનારનું કલ્યાણ થવું એ તો નિશ્ચિત જ છે, પણ રોનારનુંય કલ્યાણ થવાનો સંભવ રહેલો છે. મોહના ફંદામાં ફસેલા સંબંધીઓનો, તેઓની અનુમતિ મેળવવાને માટે ઘટતા ઉપાયો કરવા છતાંપણ તેઓ અનુમતિ ન જ આપે, તો વિના અનુમતિએ પણ એમનો ત્યાગ કરવો, એમાં પરિણામે બેયને લાભ છે. જ્ઞાનીઓ સ્પષ્ટ ફરમાવે છે કે, ‘એવા પ્રસંગે કરેલો જે ત્યાગ, તે જ વાસ્તવિક રીતે અત્યાગ છે, અને એવા પ્રસંગે મોહાધીનોના ફંદામાં ફસાઈ પડ્યા રહેવું તે દેખીતી રીતે અત્યાગ હોવા છતાં પણ વસ્તતુ: ત્યાગ જ છે.'
આવું વિધાન કરનારા જ્ઞાનીઓએ માતાપિતા આદિનો પુત્રે કેવો વિનય કરવો જોઇએ ? માતાપિતા આદિની કેવી સેવા કરવી જોઈએ ? અને કઇ રીતે માતા પિતાને સંતોષવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઇએ ? એ દર્શાવવામાં પણ કમીના નથી રાખી. સંસારમાં રહેલા દીકરાએ માતાપિતાની સેવામાં જાતને ઘસી નાખતાં પણ અચકાવું જોઇએ નહિ. માતા-પિતાની એકપણ યોગ્ય આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરવું, એ પુત્રને માટે કલંક જ છે. માતા-પિતાને દરેક યોગ્ય રીતે સંતોષવાની ક્રિયા કરવામાં જરાય પ્રમાદી ન બનવું, એ સુપુત્રની ફરજ છે. માતા-પિતાનો ઉપકાર એટલો બધો છે કે એનો સામાન્ય રીતે બદલો વાળી શકાય તેમ છે જ નહિ : આથી સંસારમાં રહેલા પુત્રે તેમની ખૂબ સેવા કરવા ઉદ્યમશીલ બનીને તેમને ધર્મ પમાડવા માટેનો પ્રયત્ન કર્યા કરવો જોઇએ કારણકે ધર્મ પમાડવા દ્વારા જ માતા-પિતાના અનુપમ ઉપકારનો બદલો વાળી શકાય છે. આમ હોઈને જ ‘મોહાધીન માતાપિતા અનુમતિ ન આપે તો પણ મુમુક્ષુએ તેમનો ત્યાગ કરવો એ જ ઉચિત છે' એમ જ્ઞાનીઓએ ફરમાવ્યું છે, એમાં કારણ માતા-પિતાને પણ એ દ્વારા ધર્મ પમાડવાનો છે.
